کرونا و استعاره‌هایش؛ شرحی پدیدارشناختی از فرایند دیگری‌سازی از قربانیان و داغداران کرونا

کرونا و استعاره‌هایش؛ شرحی پدیدارشناختی از فرایند دیگری‌سازی از قربانیان و داغداران کرونا

  سی‌وچهارمین نشست از سلسله‌نشست‌های علمی فرهنگی چالش کرونا و زندگی مؤمنانه با موضوع “کرونا و استعاره‌هایش؛ شرحی پدیدارشناختی از فرایند دیگری‌سازی از قربانیان و داغداران کرونا” که به همت دانشکده الهیات پردیس فارابی دانشگاه تهران و جهاد دانشگاهی واحد استان قم برگزار می‌شود، با حضور و ارائه بحث توسط خانم دکتر پورمحمدی استادیار فلسفه دین دانشگاه ادیان و مذاهب برگزار شد.

دکتر نعیمه پورمحمدی در ابتدای نشست با اشاره به برخی کتاب‌ها مانند «بیماری به‌مثابه استعاره اثر سوزان سونتاگ»، کتاب بیماری نوشته هوی کرل یا کتاب معنای بیماری که شرحی پدیدارشناختی از دیدگاه‌های متفاوت پزشک و بیمار است، اظهار کرد:

با توجه و مطالعه این کتب درمی‌یابیم که بیماری چیزی نیست جز بیماری. یعنی بیماری استعاره نیست و بیماری را تفسیر نکنید و اسطوره، استعاره و عناوین را کنار بگذارید تا مفهوم بیماری تصحیح شود و اسطوره‌های شکل‌گرفته پیرامون آن زدوده شود و بیمار تحقیر و شرمنده نشود و به پنهان‌کاری نیفتد و تبدیل به دیگری آلوده، دیگری ناپاک یا دیگری خطرناک نشود و تبعیض علیه معلولان، سیاهان، فقیران، سالمندان و مهاجران همواره هست در این فرآیند بیماری مضاعف نشود و به این گروه‌ها فشار بیشتری نیاید.

وی ادامه داد: ما معمولاً امور را تفسیر، معنا و استعاره‌هایی در مورد آنان به کار می‌گیریم و می‌توانیم با آگاهی استعاره‌های خطرناک را کنار بگذاریم و بیماری را فقط در قالب بیماری ببینیم.

عضو هیئت علمی دانشگاه ادیان و مذاهب افزود: ما نباید واژه قربانی را به کار ببریم چرا که قربانی یک واژه و استعاره نظامی است و از ادبیات نظامی وارد ادبیات پزشکی شده است؛ جنگ است که قربانی می‌دهد و کشته می‌گیرد نه بیماری چون بیماری مبتلا می‌کند و به درمان نیاز دارد که در برخی موارد درمان بی‌فایده است و فرد جانش را بر اثر بیماری از دست می‌دهد.

پورمحمدی با تأکید بر به‌کارگیری واژه مبتلایان و جان‌باختگان به‌جای قربانی و بازماندگان به‌جای عزاداران، گفت: استفاده از استعاره‌های نظامی برای بیماران تلخ است چون باعث می‌شود آنان فکر کنند دشمن جامعه‌اند و جامعه به پیکار با آنان رفته است.

وی تصریح کرد: پوسترهای آگاهی‌دهنده در مورد کرونا از استعاره‌های نظامی استفاده کرده‌اند به‌عنوان مثال با این سلاح‌ها (شستن مکرر دست‌ها، دوری از اجتماع و …) بر کرونا پیروز خواهیم شد یا با هم کرونا را شکست می‌دهیم، جمله خطر کرونا در کمین ماست یا ستاد مبارزه با کرونا.

استاد دانشگاه ادیان و مذاهب با اشاره به این‌که با این استعاره‌ها بیماران ممکن است خودشان را به مراکز درمانی معرفی نکنند و دیگری سازی خطرناک و دیگری سازی دشمن برای آنان ایجاد می‌کند، عنوان کرد: به عنوان مثال پوستری را دیدم که زنجیره انتقال کرونا را قطع کنیم که زنجیره و قطع این مفهوم جنگ ندارد و احساس بد و پیام چنگ و دشمنی برای بیماران نمی‌فرستد و دعوت به هم‌گرایی در آن وجود دارد.

پورمحمدی ادامه داد: اگر با آگاهی استعاره‌های نظامی را از جامعه پزشکی کنار بگذاریم واقعیت ساده است، هیچ‌کس مورد هجوم بیماری قرار نگرفته است و بدن انسان‌ها میدان جنگ نیست و بیماران تلفات نظامی یا دشمن نیستند.

وی با تأکید بر اینکه بیماران کرونایی یا وضعیت کرونایی عناوینی است که نباید به کار رود بلکه باید بگوییم بیمار مبتلا به کرونا، اضافه کرد: هر وقت در طول تاریخ با یک بیماری با علت نامشخص مواجه بوده‌ایم یا راه درمانش کشف نشده بوده اسطوره‌ها و استعاره‌های برای آن بیماری شکل‌گرفته و این فرآیند تا کشف علت و کشف درمان و واکسن ادامه دارد.

‌عضو هیئت علمی دانشگاه ادیان و مذاهب گفت: وقتی شخصی بیمار می‌شود در ذهن افراد، مجرم، بیمار، گناهکار و مجنون است هرگونه بزهکار و انحراف اجتماعی را مشاهده می‌کنیم به‌عنوان مثال میگوییم اینان مجرم نیستند بلکه اینان بیمارند و باید درکشان و مداوا کرد؛ این تصور برای مجرم خوب است اما نه برای شخص بیمار.

پورمحمدی بیان کرد: علت بیماری را نمی‌دانیم اما همه شرور را به آن نسبت می‌دهیم و زمانی که بیماری از معنای شر پر شد آن بیماری را به‌صورت استعاره در مورد وضعیت‌های نامطلوبِ دیگری به کار می‌بریم؛ به عنوان مثال چاقی بیمار گونه، رژیم سرطانی، دیوار جذامی از دسته این‌ها هستند؛ ما برای شرارت نسبت دادن به اسرائیل می‌گوییم اسرائیل غده سرطانی.

وی با اشاره به این‌که باید هوشیار باشیم چراکه دور نیست برای هر وضعیت نامطلوبی کرونا را به کار ببریم و استعاره بسازیم و هر چیز کشنده و واگیردار را از این به بعد کرونا بگوییم، گفت: وقتی می‌گوییم این استعاره سازی برای بیماری خوب نیست و باید کنار گذاشته شود، باید شرحی از احساسات بیماران داشته باشیم و آنان را بشنویم سپس متوجه اجتناب از این استعاره‌ها می‌شویم.

استاد دانشگاه ادیان و مذاهب ادامه داد: اولین مورد شرح پدیدار شناختی این است که این استعاره‌ها باعث می‌شود بیمار از خود بیگانه و از ما بیگانه شود؛ خود بیگانه یعنی بدنم به من خیانت می‌کند و سلول‌هایم مهاجم هستند و بدنم به تسخیر نیروهای مهاجم در آمده است؛ در مورد کرونا این‌گونه است که با تکرار مداوم شستن دست‌ها و یا فرونبردن دست‌ها در دهان فرد حس می‌کند دست‌هایش دشمن بدن و دهانش بودند و وحدت و انسجام شخصیت فرد از بین برود چون خودش را بیمار می‌کند.

پورمحمدی افزود: بیماران دچار از ما بیگانگی می‌شوند چون در میان دوستان و خویشاوندان خودشان مطرود می‌شوند و دچار بیماری مرموز کرونا شده‌اند و باید از جمع جدا شوند.

وی با اشاره به اینکه فرآیند خاک‌سپاری بیماران کرونا طرد بیمار و از ما بیگانگی داشت و گویا همه اجتماع به قضاوت به این بیماران نشستند و آنان را گروه‌های خطرآفرین اعلام کردند، تصریح کرد: دومین مورد شرح پدیدار شناختی این است که بیمار به‌شدت به وحشت می‌افتد و پنهان‌کاری می‌کند یعنی وقتی بفهمد کرونا دارد فکر می‌کند حکم اعدامش را دریافت کرده است و کرونا را با مرگ یکسان می‌داند.

عضو هیئت علمی دانشگاه ادیان و مذاهب بیان کرد: خیلی از خانواده‌ها اگر عضو مبتلا به کرونا داشتند مخفی کرده و اعلام آنفولانزا یا سرماخوردگی می‌کردند و این باعث انتشار بیشتر بیماری می‌شد چون اصلاً جسارت و شجاعت اعلام کرونا را نداشت؛ یا اگر مرگ یکی از نزدیکان یا اقوام بر اثر کرونا بود دروغ دیگری می‌گفتند چرا که می‌ترسیدند از جامعه طرد شوند.

پورمحمدی در بخش دیگری از سخنانش با اشاره به اینکه این استعاره سازی‌ها بیمار را بدنام، شرمسار، تحقیر و خوار می‌کند، ابراز کرد: با این استعاره‌ها بیمار تبدیل به دیگری آلوده، ناپاک و خطرناک می‌شود؛ این دیگری سازی‌ها قضاوت و داوری روان‌شناختی یا اخلاقی به دنبال خودش می‌آورد.

وی اضافه کرد: این دیگری سازی ریشه‌اش به این برمی‌گردد که ما پرهیزگاری را با سلامت و فضیلت یکی می‌دانیم و انحراف را با بیماری و رذیلت؛ کسی به کرونا مبتلا شده دیگری منحرف و رذیلت‌مند می‌پنداریم.

استاد دانشگاه ادیان و مذاهب اظهار کرد: سالمندان، بیماران زمینه‌ای، فقرا، معلولان، مهاجران، خارجیان بالقوه بیمار می‌دانیم و همه را جزو مجموعه دیگری خطرناک می‌بریم که باید از آنان ترسید چون ممکن است کرونا داشته باشند و تبعیضی که همواره علیه این گروه‌ها بوده در ایام این بیماری تقویت می‌شود و بیشتر به حاشیه کشانده می‌شوند.

پورمحمدی گفت: مثلاً گفتن مداوم اینکه سالمندان بیشتر به این بیماری دچار می‌شوند باعث انتقال پیام خوارکننده و حقیر کننده می‌شود و سالمندان از حقیقت بودن و پیر بودن خودشان شرمسار می‌شوند.

وی عنوان کرد: در حق مهاجران و خارجیان در این ایام ظلم بسیاری شد و اتباع خارجی همواره متهم بودند یا مبتلا هستید یا ناقل.

عضو هیئت علمی دانشگاه ادیان و مذاهب ادامه داد: بیمار را از روش‌های درست پیشگیری و درمان منصرف کرده و بازمی‌دارد؛ بیمار وحشت‌زده از کرونا به جای مراجعه به مراکز درمانی به روش‌های نادرست روی آورده و به دلیل وحشت از مفاهیم شکل‌گرفته پیرامون این بیماری به روش‌های نادرست و خطرناک مانند الکل و ادرار شتر روی‌ می‌آورد.

پورمحمدی در پایان تأکید کرد: بیماری‌ها آن‌قدر کشنده نیستند بلکه استعاره‌ها و مفاهیم پیرامون آن‌ها کشنده هستند و همگی باید مراقب به‌کارگیری این استعاره‌ها در ایام بیماری کرونا باشیم.

منبع: urd.ac.ir

کرونا و استعاره‌هایش؛ شرحی پدیدارشناختی از فرایند دیگری‌سازی از قربانیان و داغداران کرونا

مطالب بیشتر

1. خدای کرونا نوشتۀ الکساندر دوگین
2. شعری از ناظم حکمت متناسب با روزهای کرونایی
3. روبرویی با کرونا به سبک آلبرکامو
4. رمان طاعون نوشتۀ کامو درس شرافت انسانی است
5. بخش‌هایی از نمایشنامۀ حکومت نظامی نوشتۀ آلبرکامو

کرونا و استعاره‌هایش؛ شرحی پدیدارشناختی از فرایند دیگری‌سازی از قربانیان و داغداران کرونا

کرونا و استعاره‌هایش؛ شرحی پدیدارشناختی از فر

ایند دیگری‌سازی از قربانیان و داغداران کرونا