دربارۀ کامیار عابدی؛ شعرشناس بزرگ روزگار ما

مرتضی هاشمی‌پور، سردبیر “فرهنگ‌بان” در یادداشتی با عنوان “از خورموج تا اوساکا: آموزش و ترویج زبان فارسی” نوشته است: “ایران را می‌توان سرزمین شاعران نامید. از نخستین تجربه‌های شاعرانگی در ایران تا امروز تعداد پرشماری شاعر داشته‌ایم که با آثار خود برگی بر کارنامه پر و پیمان شعر و شاعری ایران ما افزوده‌اند. درک و شناخت شعر خوب و بازشناسی شعر ارجمند از شعر فرومایه کار پژوهشگران و منتقدان شعر است. تاریخ فرهنگی ایران همواره شاهد حضور مؤثر منتقدان و شعرشناسان در ادوار مختلف بوده است؛ از شمس قیس و رشید وطواط تا فروزانفر و محمدتقی بهار. مشخصاً درباره شعر معاصر چند پژوهشگر هستند که نام‌شان در تاریخ ادبیات و شعر معاصر ماندگار است و سوای میزان توافق با آرای ادبی ایشان، هیچ پژوهشگری از مراجعه به آثارشان بی‌نیاز نیست. اسماعیل نوری‌علا و رضا براهنی و یحیی آرین‌پور و از نقد دانشگاهی پژوهش‌های پرویز ناتل خانلری و عبدالحسین زرین‌کوب و غلامحسین یوسفی و شفیعی‌کدکنی و چند تن دیگر را می‌توان نام برد. کامیار عابدی هم یکی از شعرشناسان مبرز روزگار ماست. او با نگاهی تاریخی‌ ـ ‌ادبی از عصر مشروطه به این سو سعی کرده شعر فارسی را تحلیل و کارنامه شاعران را بررسی کند.

کامیار عابدی در خانه‌ای پرورش یافته که پُر از کتاب‌های پدرش درباره شعر و زبان فارسی بوده است. اردشیر عابدی، دبیر آموزش و پرورش بود و کامیار در کودکی نخستین زمزمه‌های شعر فارسی را از او شنید. از کتابخانه ارزشمند او بهره برد و با زبان فارسی و شعر باشکوه آن در ادوار مختلف آشنا شد. در میانه‌های دهه ۱۳۶۰ تحصیل در زبان و ادبیات فارسی را انتخاب کرد و سپس در مقطع کارشناسی ارشد تاریخ خواند. از طرف آموزش و پرورش به خورموج و کاکی در استان بوشهر رفت و چند سال در آن‌جا دبیر زبان و ادبیات فارسی بود. آب و هوای گرم و شرجی آن منطقه و نیز امکانات اندک آن‌جا روزهای سختی را برای او رقم زد ولی عشق به زبان فارسی و آموزش به فرزندان ایران دلیل دوام او شد. کامیار عابدی نزدیک به ۲۰ سال در آموزش و پرورش به تربیت جوانان این آب و خاک پرداخت. بعد از آن راهی اوساکا شد تا زبان فارسی را به ایران‌شناسان و علاقه‌مندان آن دیار آموزش دهد و فرهنگ ایرانی را در سرزمین آفتاب تابان بشناساند. پنج سال در آن‌جا به تحقیق و آموزش درباره ابعاد مختلف زبان فارسی پرداخت و شعر نو را به دانشجویان و ایران‌شناسان ژاپنی معرفی کرد. حاصل پژوهش‌های او در کتابی پراطلاع به نام «مقدمه‌ای بر شعر فارسی در سده بیستم» در اوساکا منتشر شد و بعداً متن گسترش‌یافته آن در تهران انتشار یافت. در این کتاب عابدی در دو بخش به شعر فارسی در عصر تجدد می‌پردازد. در بخش اول مروری تاریخی _اجتماعی از عصر مشروطه تا جمهوری اسلامی دارد و جریان‌های مهم شعر معاصر را در شاخه‌های مختلف آن بررسی می‌کند؛ و در بخش دوم در فصل‌هایی شعر شاعران مهم این دوره را نقد و تحلیل می‌کند. در واقع در این روشِ مبتکرانه خواننده بعد از مطالعه بخش اول به راحتی می‌تواند شعر هر شاعر مطرح‌شده در بخش دوم را در بافت تاریخی و اجتماعی خود درک کند.

 پنج سال حضور در ژاپن و پژوهش در آن‌جا موجب شد تا عابدی حاصل تحقیقات خود درباره تاریخ و فرهنگ ژاپن و رابطه ایرانیان با این سرزمین را در کتابی با عنوان «منتخبی از ژاپنیات ایرانیان در عصر تجدد» فراهم آورد و در جستارهایی سعی در بازنمایی ایران‌شناسی در ژاپن و تعامل میان این دو تمدن دیرپا کند. کامیار عابدی سعی کرده فرهنگ ایرانی و شعر فارسی را در ژاپن معرفی کند و در عین حال از فرهنگ ژاپن بگوید و سیمای کمتر دیده‌شده از فرهنگ غنی ژاپن را برای ایرانیان نمایان کند. در کتابی کم‌برگ اما پراطلاع عابدی میزان شناخت و علاقه سهراب سپهری را به فرهنگ ژاپن و آئین بودا نشان می‌دهد. در واقع این اثر یکی از منابع سودمند در بازشناسی دنیای شاعرانه سهراب سپهری است: «دو رساله درباره سهراب سپهری» (سپهری و ژاپن، و سپهری و ک. تینا).

در سال‌های اخیر شاهد انتشار تک‌نگاری‌هایی خواندنی از عابدی درباره شاعران معاصر و دیگر شخصیت‌های فرهنگی‌ای هستیم که دستی در شعر و شاعری داشتند. «نشر مروارید» و «جهان کتاب» تک‌نگاری‌های او درباره شاعران و اصحاب فرهنگ را منتشر می‌کنند. این آثار حاصل سال‌ها همنشینی با شعر نو از مشروطه به این سو است ـ دور از هر گونه تعصب و با تکیه بر منابع و اسناد معتبر. خوانندگان این سطور نیک می‌دانند که عابدی با نثری خوش‌خوان و دور از مغلق‌گویی با بهره‌مندی از همه امکانات زبان فارسی سعی دارد تا مخاطب خود را با دنیای شاعران مدرن آشنا کند. آثار او طیف وسیعی از شاعران روزگار ما را دربر می‌گیرد. عابدی درباره ملک‌الشعرا بهار، هـ.ا. سایه، سیاوش کسرایی، گلچین گیلانی، منصور اوجی، فروغ فرخزاد، م. سرشک، حسن هنرمندی، تندر کیا، محمد مقدم، پرویز داریوش، کامیار شاپور، حمیدی‌شیرازی، دهخدا و رعدی‌آذرخشی تحقیق کرده و در چند آنتولوژی برخی ویژگی‌های شعر معاصر را نیز معرفی کرده است.

آثار عابدی اصیل است بدین معنی که حاصل تحقیق و جست‌وجو در منابع دست اول و منابع تحقیقی درجه دو است. او به هیچ‌وجه به داوری دیگران درباره شاعری اکتفا نمی‌کند و سخن دیگر منتقدان را دیگرگون طرح نمی‌کند. عابدی با مطالعه همه دفترهای شعر شاعر مورد تحقیق و نیز بررسی آثار درباره او و طرح هر یک از این منابع، آخرِ سر داوری خود را از دنیای شعری یک شاعر بیان می‌کند. 

 از ویژگی‌های ممتاز آثار کامیار عابدی یکی هم این است که عابدی در نوشته‌هایش کمتر حضور دارد و سعی دارد تا موضوع تحقیق خود را مهم و اصل قرار دهد؛ به همین دلیل است که ما با نویسنده‌ای فروتن و پرخوانده مواجهیم که صرفاً موضوع تحقیقش را پیش چشم مخاطب می‌آورد.

عابدی پس از بازگشت از ژاپن همچنان به آموزش زبان فارسی به غیر فارسی‌زبانان در مؤسسه لغت‌نامه دهخدا ادامه داد. عشق به زبان فارسی و علاقه به بازشناسی فرهنگ ایرانی از خورموج تا اوساکا همواره در عابدی بوده است. در واقع عابدی خواسته است تا نام ایران را اعتلا بخشد و زیبایی‌های فرهنگ و ادبیات ایران را به نوجوانان و جوانان ایران و مردم ژاپن و همه علاقه‌مندان نشان دهد. حاصل این تلاش بالغ بر سی‌ساله او، اینک در برابر ماست. تلاش ستوده او اگر چه در نظر متولیان دانشگاه‌ها و نهادهای فرهنگی و پژوهشی مختلف نیامد تا این محقق تراز اول را جذب کنند ولی در دیده هم‌میهنانِ اکیرا کوروساوا، یاسوجیرو اوزو، توشیهیکو ایزوتسو، شیگه‌ئو موری، یوکو فوجیموتو و شین تاکه‌هارا درخور تجلیل و قدردانی آمد. یک‌شنبه ۱۴ آذر ۱۴۰۰ (۵ دسامبر ۲۰۲۱) سفارت ژاپن در تهران در جلسه‌ای جمع‌ و جور اما سزاوار از تلاش ارجمند کامیار عابدی در شناساندن فرهنگ و شعر ایرانیان به مردم ژاپن تجلیل کرد. آشکار است که نام کامیار عابدی به عنوان پژوهشگری عاشق مهین خود و زبان فارسی همواره در نظر ایرانیان و پژوهشگران این فرهنگ و زبان، درخور احترام خواهد بود.”

منبع: ایسنا

دربارۀ کامیار عابدی؛ شعرشناس بزرگ روزگار ما

دربارۀ کامیار عابدی؛ شعرشناس بزرگ روزگار ما