با ما همراه باشید

پیرامونِ ادبیات کلاسیک

جدال با سعدی در عصر تجدد

«جدال با سعدی در عصر تجدد» نوشتۀ کامیار عابدی

«جدال با سعدی در عصر تجدد» نوشتۀ کامیار عابدی

ویراست تازه کتاب «جدال با سعدی در عصر تجدد» نوشته کامیار عابدی منتشر شد. در مقدمه کامیار عابدی بر این کتاب می‌خوانیم:  آثار سعدی از همان دوره خود شاعر و نویسنده همواره خوانده شده، بر صدر نشسته و قدر دیده است. گلستان او تنها کتاب ادبی است که توانسته است عنوان کتاب درسی را در میان مخاطبان عام‌تر جامعه غیرعربی‌زبان، از قلمرو عثمانی تا قلمرو هندوستان، احراز کند. گذشته از این، در میان سخن‌سالاران اندیشه‌مند زبان فارسی، سعدی در زمره کسانی است که به‌صراحت بر اعتدال و اصلاح تدریجی امور اجتماعی و و انسانی تأکید می‌کند، نه بر دگرگونی‌های یک‌باره و ناگهانی که اغلب برابر است با کج‌روی و بیراهگی. به نظر می‌رسد تنوع و وسعت آرای جامعه‌شناسی و روان‌شناختی سعدی، با وجود اما و اگرهایی که می‌توان درباره شماری از آن‌ها طرح کرد، در جهان کهن شرق و غرب ممتاز یا دست‌کم شاخص است. 

در حدود سال ۱۳۸۰ نوع تلقی شماری از شاعران، ادیبان، دانشوران، و نویسندگان ایرانی، و گاه فارسی‌دان و فارسی‌پژوه در عصر تجدد  نسبت به آثار سعدی نظرم را به خود جلب کرد. در این زمینه منابع و مآخذ و یادداشت‌هایی گرد آوردم، کتاب حاضر حاصل نهایی تألیف و تدوین آن یادداشت‌ها و منابع و مآخد است.

 موضوع این کتاب چیست؟ موضوع این کتاب، به زبان ساده، بحث‌ها و جدال‌های مختلفی است که از نیمه دوم سده نوزدهم تا آغاز سده بیست‌ویکم میلادی به مناسبت‌های مختلف ادبی، فکری، اجتماعی و غیره در انتقاد از سعدی و آثارش درگرفته است. در این دوره زمانی، که حدود یک‌صد و پنجاه سال را شامل می‌شود، آرایی از اندیشه‌مندان زمان قاجار تا نویسندگان فضای مجازی گردآوری شده است. بنابراین، ستون فقرات پژوهش حاضر بخش دوم آن با عنوان «جست‌وجوها» است. در این بخش کوشیده‌ام تا حد امکان، نقدها و پاسخ‌ها و حمله‌ها و دفاع‌های مربوط به زمینه بحث را ،که آثار و شخصیت‌های سعدی باشد، جمع‌آوری و تلخیص کنم.

 انتقادهایی که از سعدی در این دوره زمانی شده است به چه موضوع‌ها، نکته‌ها، و محورهایی مربوط می‌شود؟ شاید در نگاهی اجمالی بتوان پراهمیت‌ترین این موضوع‌ها، نکته‌ها و محورها را بدین ترتیب برشمرد:

– «ناظم» بودن سعدی، و دور بودنش از جوهر و احساس شعری و ادبی؛

– علاقه او به «دروغ مصلحت‌آمیز»؛

– به کار بدن تصنع در شیوه کلام و نیز محتوای سخن؛

– تأیید خلیفه عباسی وقت، و اشک حسرت ریختن بر فروپاشی خلافت عباسیان؛

-نگاه‌ تحقیرآمیز به اقلیت‌های دینی؛

– تلقی فرودستانه از موقعیت زنان؛

– کنایه‌های انتقادی به مولانا جلال‌الدین و شیوه زیست وی؛

– وجود تناقض‌ در آرای تربیتی، اخلاقی و اجتماعی؛

– دور بودن از نگاه و گرایش ملی/ ایرانی؛

– هواخواهی از ثروتمندان و حاکمان و قدرتمندان؛

– کهنگی فکر و تکیه کردن بر تقدیر؛

– وجود لغزش‌های تاریخی و فرهنگ‌شناختی در آثار؛

– توجه به عشق مذکر و شاهدبازی؛

– اخذ درونمایه از شعر و ادب عربی؛

–  دروغ‌گویی درباره زندگی و سفرهای خود؛

– بی‌توجهی به قتل و غارت مغول در زمانه خویش؛

– فقدان لحن حماسی در بوستان؛

– وجود شماری از کاستی‌ها و نادرستی‌های لفظی در آثارش.

 البته در مقابل «منتقدان» یا گاه «مخالفان» سعدی «دوستداران وی نیز از پای ننشسته و به این آرای انتقادی و مخالف، گاه مختصر و گاه مفصل، پاسخ داده‌اند.» گردآورنده، پابه‌پای منابع و مآخذ، هم به منتقدان و مخالفان توجه کرده است و هم به مدافعان و موافقان.

 در این کتاب مقالاتی از میرزا فتحعلی آخوندزاده، جلال آل‌احمد، نصرالله امامی، محمدعلی اسلامی نُدوشن، محمود افشار یزدی، مهدی اخوان ثالث، غلامحسین ابراهیمی دینانی، عباس اقبال آشتیانی، عبدالله انوار، حسن انوری، منصور اوجی، رضا براهنی، محمدرضا ترکی، محمدعلی جمال‌زاده، کاووس حسن‌لی، تقی پور نامداریان، ایرج پارسی‌نژاد، شیرین بیانی، محمدتقی بهار، شاپور جورکش، یدالله رویایی، محمد حقوقی، علی‌محمد حق‌شناس، فضل‌الله رضا، عبدالعلی دستغیب، سیدمهدی زرقانی، محمدعلی سپانلو، سهراب سپهری، عبدالکریم سروش، احمد سمیعی گیلانی،  سیروس شمیسا،  محمدرضا شفیعی کدکنی، داریوش شایگان، غلامحسین صدری افشار،  ضیاء موحد، محمدجعفر محجوب، عارف قزوینی، میرزا عبدالعظیم طالبوف، نیما یوشیج، جلال‌الدین همایی، ذبیح‌الله منصوری، حبیب یغمایی، غلامحسین یوسفی و… آمده است.

 ویراست دوم کتاب «جدال با سعدی در عصر تجدد» نوشته کامیار عابدی در ۴۶۲ صفحه با شمارگان ۲۲۰ نسخه و با قیمت ۳۲۰ هزار تومان در کتاب بهار منتشر شده است.

 ویراست اول این کتاب در سال ۱۳۹۱، در مرکز سعدی‌شناسی و دانشنامه‌ فارس منتشر شده بود.

منبع: ایسنا

«جدال با سعدی در عصر تجدد» نوشتۀ کامیار عابدی

برترین‌ها