تأملی در نقاشیِ «پسرِ انسان» اثرِ رنه مگریت

تأملی در نقاشیِ «پسرِ انسان» اثرِ رنه مگریت

پسر انسان یک نقاشی سورئال است که رنه ماگریت، نقاش بلژیکی در سال ۱۹۶۴ طراحی کرد. این اثر یکی از معروف ترین نقاشی‌های اوست که تأثیر فرهنگی گسترده‌ای از خود به جای گذاشت.

نقاشی مردی را ملبس به کت و شلوار و کلاه لبه‌دار به تصویر می‌کشد که درست رو به روی مخاطب ایستاده است. دریا و یک آسمان ابری در پشت سر او قرار دارند. مرد کاملاً معمولی به نظر می‌رسد. تنها بخش غیرمعمول نقاشی این است که یک سیب سبز که در هوا معلق است، جلوی صورت مرد را گرفته است. در قسمت پایینی تصویر هم یک دیوار قرار دارد که به نظر می‌رسد اشاره به سازه‌های ساخته دست انسان دارد.

ماگریت در سه نقاشی دیگر هم افرادی را به تصویر می‌کشد که صورتشان مشخص نیست. در یکی از آن‌ها صورت شخص توسط گل‌ها پوشیده شده است، در دیگری با یک پرنده و در نقاشی سوم با یک سیب.

این موتیف که بارها در آثار مختلف ماگریت تکرار می‌شود شاید تحت تأثیر مرگ مادر این نقاش باشد. وقتی ماگریت ۱۳ سال داشت، مادرش در یک رودخانه خود را غرق کرده و خودکشی کرد. وقتی بدنش پیدا شد، یک پارچه صورت او را پوشانده بود. این خاطره تأثیر خود را بر روی ذهن ماگریت به جای گذاشت. در چندین مورد از نقاشی‌های او می‌توان اشخاصی با صورت‌های پنهان پیدا کرد.

نقاشی پسر انسان چه معنایی دارد؟ 

این نقاشی شاید دارای معناهای مذهبی باشد. «پسر انسان» اسمی است که در انجیل به مسیح داده می شود. سیب هم همان نماد معروف گناه است که در کتاب پیدایش، در داستان آدم و حوا و نزول بشر بر روی زمین مطرح می شود. با در نظر گرفتن این نکته، می‌توانیم به این نتیجه برسیم که شاید نقاشی می خواهد بگوید گناه باعث می‌شود مردم نتوانند صورت مسیح را ببینند. به این ترتیب، گناه باعث دوری بشر از خداوند شده است.

نقاشی هم چنین ممکن است به این مسأله اشاره داشته باشد که چطور مسائل بی‌اهمیت توجه ما را جلب کرده و ما را از مواردی که اهمیت بیشتری دارند دور می‌کنند. سیب یک عنصر ناچیز است، ولی صورت این مرد بسیار مهم است. ما همیشه ذهنمان را معطوف مسائل جزئی می‌کنیم که اهمیتی ندارند و قادر نیستیم که بر روی موارد اساسی‌تر تمرکز کنیم.

خود ماگریت درباره این نقاشی گفته است:

«هرچیزی که ما در اطراف خود می‌بینیم، دارد جلوی چیز دیگری را می‌گیرد. همیشه دوست داریم بدانیم چه چیزی پشت آن چیزی قرار دارد که الان داریم می‌بینیم. یک عامل جذابیت در چیزهای مخفی وجود دارد که در چیزهایی که به چشم می بینیم، وجود ندارد.» 

ما نمی‌توانیم همه چیز را ببینیم. میدان دیدمان محدود است. ولی همیشه دوست داریم چیزهایی را ببینیم که نمی‌توانیم ببینیم. به همین ترتیب، ما نمی توانیم همه چیز را درک کنیم. میدان دید و شرایط بر روی میزان درک ما اثر می‌گذارند. ولی همیشه دوست داریم بیشتر بدانیم و از همه چیز سر دربیاوریم. دنبال معنای مسائل مختلف هستیم ولی به نتیجه‌ای نمی‌رسیم. چون تصویر کاملی از این مسائل نداریم. همین باعث می‌شود که آدم‌های متفاوت تفسیرهای متفاوتی از یک اثر هنری داشته باشند. این بستگی به درک ما و بستر موجود دارد.

نقاشی هم چنین شاید می‌خواهد بگوید ممکن است مسائلی که معمولی به نظر می رسند، دارای لایه‌های معنایی فوق العاده‌ای باشند. مرد درون نقاشی با این کت و شلوار و کلاه کاملاً معمولی به نظر می‌رسد، ولی صورت پوشیده او دارای اسرار پنهانی است. چیزی که معمولی به نظر می‌رسد دارای معناهای عمیقی است. عناصر مختلف معمولا پیچیده‌تر از چیزی هستند که در وهله اول به نظر می‌رسند.

همچون دیگر آثار ماگریت، پسر انسان هم یک نقاشی گیرا و تفکر برانگیز است. معنای اصلی آن مشخص نیست، و ابهام برانگیز بودن آن عامدانه است. ماگریت با این اثر، مخاطب را به چالش میکشد. او به دنبال این نیست که یک پاسخ راحت یا یک لذت آنی در اختیار ما قرار دهد. همین باعث شده است که این اثر این قدر جذاب باشد. ما دوست داریم به اسرار نهان آن پی ببریم. تلاش می‌کنیم از این فضای معمولی، یک لایه پنهانی فوق العاده بیرون بکشیم.

منابع:

Art Subtext

naqderooz

تأملی در نقاشیِ «پسرِ انسان» اثرِ رنه مگریت