رمان خانوادۀ تیبو

رمان خانوادۀ تیبو

(برندۀ نوبل 1937)

داستان خانواده‌های بزرگ

رمانی است طولانی در شرح زندگی چندین نسل به فرم کلاسیک، که حوادث آن در دوران عجیبی روی می‌دهد که همه چیز در معرض ایراد و اتهام است. و حتی افراد با وجدان از بحران وجدان زمانه رنج می‌برند.

یک خانوادۀ پاریسی

خانوادۀ تیبو، از خانواده‌های بورژوازی بزرگ پاریسی است که در اواخر قرن نوزدهم به اوج پیروزی و افتخار می‌رسد، و در آغاز جنگ بزرگ جهانی درهم می‌ریزد.

وقایع نیم‌قرن

در بخش «دفتر خاکستری» در ابتدا فضای رمان ترسیم می‌شود، و آدم‌ها به صحنه می‌آیند. پدر خانواده، مستبد است و همه گوش به فرمان او، و کاتولیک و عاقل و دوراندیش. پسر بزرگتر او، آنتوان، پزشک است و در کار خود موفق و خبره. اما پسر دیگر او، ژاک، از چهارده سالگی به عصیان روی می‌آورد، و در سال‌های بعد مچنان سرکش است. و دوست دارد که روشنفکر مبارزی باشد. پس از چندی ژاک خانه را رها می‌کند  و به اتفاق یکی از رفقایش  از شهر می‌گریزد. و در بخش «ندامتگاه» در این رمان، ژاک را می‌بینیم که در خانه است و زیر نظر پدرش، که سعی می‌کند با تحکم او را در زندان خانه نگاه دارد، و به تأدیب او بپردازد. اما ژاک این دوره را نیز سپری می‌کند و در فصل‌های بعدی عاشق می‌شود. و با عشق نیز به خوشبختی نمی‌رسد. و به سوئیس می‌رود و به دار و دسته‌های آنارشیست و سوسیالیست می‌پیوندد.

برادر بزرگ او آنتوان هرچند افکار معتدلی دارد و پزشک موفقی است اما در فصل‌های بعدی رمان می‌بینیم او را می‌بینیم که وجدان آسوده‌ای ندارد، و در بخش «مرگ پدر» او را بر بالین پدرش که در حال احتضار است می‌یابیم، که حتی در آخرین لحظات عمر نیز می‌خواهد نقش یک پدر مسلط و فرمانروا را بازی کند اما مرگ به او مهلت نمی‌دهد، و پس از او پسران بی‌ایمان و بی‌اعتقاد او به همدیگر نزدیک می‌شوند. گویی پیوندهای خونی و خانوادگی، دوباره آن‌ها را به هم ربط می‌دهد.

نویسنده در جلدهای بعدی رمان، که از 1936 تا 1940 انتشار یافته، بیشتر به وقایع جنگ جهانی اول می‌پردازد، و در تابستان 1914 داستان به پایان خود می‌رسد. و ژاک که از مبارزان نهضت‌های آنارشیستی و سوسیالیستی است، و بر ضد جنگ تبلیغ می‌کند به دست ژاندارم‌ها اعدام می‌شود. و آنتوان نیز به زندگی دردآور خود پایان می‌دهد. و پیش از مرگ، در آخرین صفحات رمان، به تیرگی و تاریکی حیات آدمی می‌اندیشد. و گمان می‌کند که مرگ پایان همۀ دردهاست. اما نمی‌تواند آیندۀ فرزند ژاک را نادیده بگیرد.

روشنفکرانِ بین دو جنگ

از نظر سبک و شیوۀ رمان‌نویسی، «خانوادۀ تیبو» هیچ چیز تازه‌ای ندارد و نویسنده به قاعده و ضوابط رمان سنتی، که در قرن نوزدهم دوام و استحکام یافته بود، وفادار می‌ماند، و تنها منظورش آن است که تحولات ضمیر روشنفکران را در دوران عذاب‌آور بین دو جنگ نقاشی کند. که در این میان ژاک جز طغیان به چیزی نمی‌اندیشد و آنتوان مدام از شک و بی‌اعتقادی رنج می‌برد و بدین‌گونه بزرگترین معمای دوران در این رمان منعکس شده است.

«خانوادۀ تیبو» از بحرانی سخن می‌گوید که جنگ جهانی اول، با غوغای هولناکش در جهان به همراه آورد، و حسّ اعتماد و اطمینان را دفن کرد. و آخرین جلدهای کتاب بیشتر به همین موضوع اختصاص دارد.

روژه مارتَن دوگار

روژه مارتن دوگار (1881-1958) بعد از انتشار نخستین رمان خود به نام «ژان باروا» در سال 1921، بیست سال از عمر خود را به نوشتن رمان «خانوادۀ تیبو» اختصاص داد. در بخشی از این رمان، با عنوان «تابستان 1914» که به تنهایی نیمی از این کتاب را تشکیل می‌دهد، نویسنده فرصت می‌یابد که بلندپروازی‌هایش را در محدودۀ تاریخ‌نویسی به نمایش بگذارد. پایان زندگی این نویسنده با ناتوانی و بیماری همراه بود. روژه مارتن دوگار در سال 1937 جایزۀ نوبل ادبی را دریافت کرد.

«روگُن_ماکار»ی دیگر

امیل زولا، نظریۀ ژنتیک را که رشته داستان‌های «روگن_ماکار» خود را بر اساس آن پایه‌گذاری کرده بود، و در واقع «صدای خون» را، برای روژه مارتن دوگار به ارث گذاشت. و در این رمان می‌بینیم که دو برادر، دو موجودی که طبع و خوی کاملا متفاوتی دارند، اما چون از نظر خونی به هم وابسته‌اند، به سوی همدیگر کشیده می‌شوند.

منبع

رمان‌های کلیدی جهان

دومینیک ژنس

ترجمه محمد مجلسی

نشر دنیای نو

چاپ پنجم

صص381-378

مطالب مرتبط

1. قسمتهایی از رمان تهوع اثر ژان پل سارتر
2. خلاصۀ داستان در بازار وکیل نوشته سیمین دانشور
3. قسمتهایی از کتاب زوربای یونای اثر نیکوس کازانتزاکیس ترجمه محمد قاضی
4. قسمتهایی از داستان سقوط اثر آلبرکامو
5. قسمتهایی از داستان مهمانی خداحافظی اثر میلان کوندرا