مجموعه کتاب‌های تاریخ و ادبیات ایران

نشست نقد و بررسی مجموعه کتاب‌های «تاریخ و ادبیات ایران» با حضور دکتر محمد دهقانی، نویسنده مجموعه، دکتر قدرت الله طاهری، استاد ادبیات دانشگاه شهید بهشتی، علی اصغر محمدخانی، معاون فرهنگی موسسۀ شهر کتاب و دکتر علیرضا اسدی، محقق حوزه ادبیات در مرکز فرهنگی شهر کتاب برگزار شد.

 تلفیقی از روش تک نگاری و گزیده آثار نویسی
علی اصغر محمدخانی در ابتدای این نشست در توضیح کتاب‌های «تاریخ و ادبیات ایران» اظهار کرد: مجموعه تاریخ و ادبیات ایران به قلم محمد دهقانی و به همت نشر نی در پنج جلد و درباره محمد بن زکریای رازی، رودکی، شاهنامه ابومنصوری، تاریخ بلعمی و دقیقی منتشر شده است.

وی ادامه داد: این مجموعه صرفاً تاریخ و ادبیات ایران پس از اسلام را در بر می‌گیرد و می‌کوشد تاریخ ادبی ایران را در پیوند با تاریخ عمومی جهان ببیند. همچنین به تحولات فکری و فرهنگی کشورها و اقلیم‌هایی هم که به نحوی با ایران در ارتباط بوده‌اند، اشاره می‌کند و به این ترتیب گستره‌ای روشن‌تر برای مقایسه تاریخ و ادبیات ایران و جهان پدید آورده است.

معاون فرهنگی موسسه شهر کتاب با اشاره به ساختار این کتاب‌ها گفت: ساختار این‌گونه کتاب‌ها یا به صورت گزیده است یا به صورت تک‌نگاری اما دهقانی در کتاب‌هایش تلفیقی از این دو ساختار را ارائه کرده است.

در ادامه این جلسه دهقانی در توضیح کتاب‌هایش اظهار کرد: این کتاب‌ها مختص دانشجویان نیست، زیرا مخاطبان را در سطح وسیعی در نظر گرفتم تا بتوانم سؤالات همه اقشار را پاسخ دهم، البته دانشجویان نیز جزئی از آن محسوب می‌شوند.

وی ادامه داد: تمام تلاش من این بوده که هر کدام از این کتاب‌ها به خوبی به موضوع بپردازد و به معنای واقعی، یک مجموعه باشند.

در این کتاب‌ها سعی شده به تمامی سؤالات مخاطبان پاسخ داده شود. برای مثال در کتاب اول بیان شده که چرا رازی که به زبان فارسی صحبت می‌کرده  کتاب‌های خود را به عربی نوشته است. در واقع در این کتاب‌ها همه چیز را در کنار هم آوردم تا یک روایت منسجم داشته باشم.

نویسنده کتاب با اشاره به حفظ امانت‌داری در این مجموعه گفت: سعی کردم در نگارش این مجموعه قدرت تخیلم را تا حد امکان کنترل کنم تا ذهن خواننده به سمت خاصی هدایت نشود، به همین دلیل تمام مطالب بیان شده بر اساس منبع‌های قابل قبول است.

وی افزود: بنده متخصص و کارشناس شناخت سعدی، حافظ و رودکی نیستم و هیچ وقت نیز چنین ادعایی نداشتم چرا که این کتاب‌ها هدف دیگری را دنبال می‌کند و هدف از نگارش آن، ارائه یک روایت منسجم از تاریخ و ادبیات ایران است.

زبان تنها یک وسیله است
دهقانی در توضیح دلایل شروع این مجموعه با کتاب زکریای رازی اظهار کرد: این مجموعه را با رازی شروع کردم تا به مخاطبان اعلام کنم که مبنای کار من زبان نیست و تنها به فکر و اندیشه ایرانی می‌پردازم و زبان تنها یک وسیله است.

وی ادامه داد: شک نکنید اگر در آن زمان محقق و دانشمندی در ایران بود که به زبان ترکی کتاب نوشته بود به سراغ او نیز می‌رفتم چراکه برخی دوستان چنان متعصبانه به زبان نگاه می‌کنند که ادبیات فراموش می‌شود.

این پژوهشگر ادبیات با اشاره به کتاب تاریخ بلعمی گفت: بسیاری از کارشناسان معتقدند که فردوسی باعث زنده شدن زبان فارسی شده است اما به اعتقاد من اگر تاریخ بلعمی و ترجمه تفسیر تاریخ طبری نبود، فردوسی به وجود نمی‌آمد.

نباید به اختلافات تاریخی دامن زد
در ادامه این نشست قدرت الله طاهری در توضیح این مجموعه ادبی اظهار کرد: هر حرکتی که بخواهد گذشته ما را به نسل امروز نشان بدهد قابل تقدیر است چراکه حافظه تاریخی ما را تقویت می‌کند. من با اصل کار مشکلی ندارم اما در ادامه به نکاتی از ماهیت کار خواهم پرداخت.

این استاد ادبیات دانشگاه شهید بهشتی تهران در تشریح مخاطبان این مجموعه گفت: در ابتدای نگارش هر کتابی باید به این نکته توجه داشت که این کتاب خوراک فکری چه افرادی را تأمین خواهد کرد و پس از شناخت مخاطب است که باید به نوشتن کتاب بپردازیم چرا که شناخت مخاطب کمک می‌کند تا ما بتوانیم مطالب مهم‌تری را انتخاب کنیم.

وی ادامه داد: در مطالعه چند کتاب از این مجموعه به این نتیجه رسیدم که نویسنده مخاطب عام را هدف گرفته و این مجموعه چندان به درد جامعه دانشجویی نمی‌خورد.

طاهری با اشاره به محتوای این مجموعه اظهار کرد: یک نگاه واحد در این مجموعه وجود دارد که فرهنگ و ادبیات را نشان می‌دهد اما این نگاه واحد کمی خطرناک است چراکه مسائل سیاسی آن زمان به امروز ربطی ندارد و باعث شعله‌ور شدن کدورت‌های گذشته عرب و فارس می‌شود.

وی ادامه داد: بیان مطالبی مانند نحوه کشتار اعراب در حمله به ایران، یا آوردن عبارت یورش وحشیانه اعراب و قتل عام ایرانیان مطالبی است که می‌تواند باعث اختلافات جدیدی شود زیرا اگر ما تاریخ را زنده کنیم و ندانیم به چه دلیل این کار را انجام داده‌ایم، ممکن است اتفاقات خطرناکی رخ دهد. به نظر من نباید به اختلافات گذشته دامن زد.

دکتر علیرضا اسدی که آخرین سخنران این نشست بود با اشاره به صحبت‌های دکتر طاهری گفت: بر خلاف صحبت‌های دکتر طاهری من در مقدمه این کتاب‌ها جهت گیری و نگاه خطرناکی را مشاهده نکردم و به نظر بنده تنها جهت‌گیری این کتاب این بود که به عده‌ای از اندیشمندان و ادیبان آن زمان پرداخته که جلو تندروی‌ها ایستادند.

وی ادامه داد: من نشانه‌هایی از نفاق را مشاهده نکردم و به نظرم در این کتاب به خوبی به شیعه و مکتب آن پرداخته شده است.

این محقق حوزه ادبیات در توضیح میزان تاثیرگذاری رودکی در ادبیات فارسی اظهار کرد: بر اساس نظر بسیاری از کارشناسان رودکی استاد شعر فارسی بوده است و از او به عنوان آغازکننده شعر فارسی دری یاد می‌شود و باعث تأسف است که از وی تنها 1000 بیت شعر باقی مانده در حالی که بر اساس گفته شاعران بعد از او، رودکی بیش از 100 هزار بیت شعر داشته است.

اسدی در بخش پایانی صحبت‌هایش گفت: در مطالعه کتاب رودکی یکی از اتفاقات بسیار جالب بخش‌بندی کتاب است، زیرا نویسنده متن، غزل، حکمت‌ها و بخش‌های دیگر را جدا کرده است که این عمل باعث دسترسی سریع‌تر به مطالب می‌شود.
(منبع: ایبنا)