درنگی در پرترۀ «دکتر گاشه» اثر ونسان ون‌گوگ

درنگی در پرترۀ «دکتر گاشه» اثر ونسان ون‌گوگ

«ونسان ون گوگ» (۱۸۵۳-۱۹۹۰) هنرمند مشهور سبک امپرسیونیسم است که بسیاری از آثار او از جمله نقاشی‌های «شب پرستاره» و «سلف پرتره‌ی ون گوگ» شهرتی جهانی دارند.
«پرتره دکتر گاشه» نیز یکی از برجسته‌ترین و از آخرین آثار نقاشی او است که با رنگ روغن در ۱۸۹۰ در ابعاد متوسط کشیده شده است. ما در این مقاله به تحلیل این اثر هنری ارزشمند و زمینه‌های شکل‌گیری آن خواهیم پرداخت.

ونسان ون گوگ در ۳۰ مارس ۱۸۵۳ در خانواده‌ای از طبقه متوسط ​​در شهر گروت-زوندرت در جنوب هلند متولد شد. پدرش، تئودوروس ون گوگ، خدمتگزار کلیسای اصلاح شده هلند و مادرش، آنا کورنلیا کاربنتوس، دختر یک صحاف در دادگاه هلند در شهر لاهه بود. ونگوگ کار هنری خود را با دلالی آثار هنری در گالری لاهه شروع کرد. بعد از آن چندین بار کار خود را عوض کرد تا اینکه در اکتبر ۱۸۸۰ و در سن بیست و هفت سالگی تصمیم گرفت زندگی خود را به عنوان یک هنرمند ادامه دهد. به همین علت وارد آکادمی هنرهای زیبا در بروکسل شد و به شهرتی جهانی در نقاشی‌های سبک امپرسیونیسم دست یافت. 

«پل فردیناند گاشه» پزشک، نقاش آماتور، کلکسیونر آثار هنری و از اولین حامیان جنبش هنری آوانگارد در اواخر قرن نوزدهم بود. او با نقاشان زیادی از جمله سزان، داوبینی، گیومین و پیسارو دوستی نزدیک داشت و نقاشان بزرگ امپرسیونیست مانند رنوار، مانه و پیسارو از جمله بیماران او بودند.

دکتر پل گاشه (۱۸۲۸-۱۹۰۹)

ملاقات گاشه و ون گوگ
گاشه در پاریس مرکزی برای درمان بیماری‌های عصبی راه‌اندازی کرده بود و در ماه‌های پایانی زندگی ون گوگ از او مراقبت می‌کرد. ون گوگ در آخرین سال‌های زندگی خود از نظر ذهنی دچار مشکل شده بود و از حملات شدید افسردگی رنج می‌برد. به همین علت یکی از بیماران سابق دکتر گاشه به تئو (برادر، حامی هنری و فروشنده آثار ون گوگ) توصیه کرد برای معالجه به دکتر گاشه مراجعه کنند که با هنرمندان رابطه خوبی داشت. در مدت کوتاهی رابطه دوستی و اعتماد عمیقی بین دکتر گاشه و ونگوگ شکل گرفت و به دوستان نزدیک یکدیگر تبدیل شدند.

نسخه‌های پرتره دکتر گاشه
ون گوگ سه پرتره از گاشه کشید که اولین از آن‌ها به صورت حکاکی پرتره (مه ۱۸۹۰) است. درواقع، ونگوگ از طریق گاشه با حکاکی آشنا شد و این اثر، تنها اثر او به صورت چاپ فلزی (Etching) از یک پرتره است.

دو پرتره دیگر، نقاشی‌های پرتره با تکنیک رنگ و روغن هستند که هر دو در ژوئن ۱۸۹۰ کشیده شده‌اند. پرتره رنگ و روغن اول را می‌توانید در تصویر زیر ببینید:

پرتره رنگ و روغن دوم را ونگوگ برای کلکسیون دکتر گاشه کشیده که تقریباً کپی نقاشی اول است. ون گوگ در نامه‌ای به برادرش تئو نوشته است که دکتر گاشه بعد از دیدن پرتره اول از او خواسته دقیقاً نسخه‌ای به همان شکل برای او نیز بکشد.

توصیف پرتره دکتر گاشه

تابلویی که بین همه تابلوهای دکتر گاشه، شهرت بیشتری دارد تابلوی اول رنگ و روغن دکتر گاشه است. در این نقاشی، ونگوک دکتر گاشه را به شکل مردی مسن با کت آبی تیره و دکمه‌های سبز درخشان به تصویر کشیده است. این تابلو آخرین‌بار در سال ۱۹۹۰ طی یک حراجی به مبلغ ۸۲.۵ میلیون دلار به یک مجموعه‌دار خصوصی واگذار شد. در آن زمان، ارزش این تابلو بالاترین رکورد یک تابلوی نقاشی را از آن خود کرد که معادل ۱۷۱ میلیون دلار در سال ۲۰۲۲ می‌باشد. ما هم در ادامه به توصیف و تفسیر همین پرتره از دکتر گاشه می‌پردازیم.

مرد با حالتی شکست‌خورده سرش را روی دست راستش گذاشته و آرنج او روی میز قرمز رنگی در کنار دو کتاب زرد به نام های ژرمنی لاسرتو (۱۸۶۵) و مانت سالومون (۱۸۶۷) اثر برادران گنکور (ادموند و ژولز) قرار دارد. روی میز، شیشه‌ای از گل‌های رنگ‌ورو رفته به رنگ بنفش به‌نام دیژیتالیس قرار دارد که ساقه‌هایشان خمیده است. در پس زمینه مرد، آسمان فیروزه‌ای درخشانی، تپه‌های آبی کبالتی را روشن کرده و روی کت گاشه جاری می‌شود. پرترۀ دوم از روی همین پرتره کپی شده، اما با نسخه اول تفاوت‌هایی دارد.

درنگی در پرترۀ «دکتر گاشه» اثر ونسان ون‌گوگ

تحلیل پرتره دکتر گاشه اثر ونسان ونگوگ
ون گوگ چهرۀ گاشه را محزون، خسته و افسرده نقاشی کرده است. به گفتۀ نقاش، چهره گاشه در این نقاشی، غمگین اما ملایم و درعین‌حال روشن و باهوش است. چشم‌های پرتره باز، خسته، غمگین و به رنگ آبی روشن و پر شفقت نقاشی شده‌اند. دکتر گاشه در این نقاشی حالتی رنگ پریده و مالیخولیایی دارد. به نظر می‌رسد که ونگوگ وضعیت مالیخولیایی خود را در این اثر نقاشی کرده تا احساسات و پریشانی خود را بیان کند. از برخی جهات حتی این پرتره شبیه سلف پرتره ونگوگ نیز هست.

اگر چنین نظری درست باشد، پرتره دکتر گاشه می‌تواند توضیحی برای افسردگی و خودکشی هنرمند در شش هفته بعد از اتمام دو پرتره‌ی دکتر گاشه باشد. این خودکشی در حالی اتفاق افتاده که دکتر گاشه تصور می‌کرد ونگوگ درمان شده و دیگر مشکلی ندارد.

درنگی در پرترۀ «دکتر گاشه» اثر ونسان ون‌گوگ

گل‌های دیژیتالیس ارغوانی
گل‌های دیژیتالیس (انگشتانه) در جلوی دکتر گاشه، گیاهان دارویی هستند که برای درمان ناراحتی‌های قلبی به کار می‌روند و مصرف بیش از حد آن‌ها کشنده است. ترسیم این گل‌ها می تواند اشاره‌ای به داروهای دکتر گاشه باشد که عمدتاً معجون‌های گیاهی و داروهای هومیوپاتی بودند.

البته در قرن نوزدهم، از این گیاه برای درمان مشکلات روانپزشکی مثل دلیریوم ترمنس، بالا بردن روحیه و شیدایی نیز استفاده می‌شد. گاشه بیماری ونگوگ را صرع تشخیص داده بود و کشیدن گل‌های انگشتانه می‌تواند بیانگر این باشد که گاشه از این دارو برای درمان تشنج ونگوگ استفاده کرده است.

درنگی در پرترۀ «دکتر گاشه» اثر ونسان ون‌گوگ

کتاب‌های زرد

مضمون کتاب‌های زرد روی میز گاشه، جدا از فضای نقاشی نیست و محتوایی افسرده‌کننده دارد. کتاب “ژرمینی لاسرتو”، رمانی درباره خدمتکار جوانی با زندگی پر از تن‌فروشی است که به شکل بدبختانه‌ای در کارگاهی می‌میرد. رمان دوم “مانت سالومون” است که نویسنده در آن، زندگی چهار نقاش کم و بیش ناموفق را توصیف می‌کند.

درنگی در پرترۀ «دکتر گاشه» اثر ونسان ون‌گوگ

دکتر گاشه
دکتر گاشه در بین رنگ‌ها و خطوط نقاشی آرام گرفته و با نگاهی مالیخولیایی فراتر از بیننده نگاه می‌کند. چشمان او در غم و اندوه فرو رفته و در دوردست‌ها به دنبال چیزی می‌گردند. رنگ پوست و ناخن‌ها کم‌رنگ و پریده است. او سرش را روی یک دست قرار داده و دست دیگرش با حالتی متزلزل روی میز قرار دارد.

این اثر را نمی‌توان به سادگی، “ترسیم یک مرد با حالت غمگین” دانست. بلکه نقاش تلاش کرده غم و درآمیختگی احساسات خود را به روشی نقاشی شده و با ترسیم شخص دیگری بیان کند. بنابراین پرتره دکتر گاشه چیزی بیش از یک پرتره احساسی از یک دوست نزدیک یا بیان غم و اندوه یا تاریکی است.

چهرۀ غمگین دکتر گاشه

درنگی در پرترۀ «دکتر گاشه» اثر ونسان ون‌گوگ

رنگ‌بندی
در هر دو پرتره، رنگ‌های به کار رفته بسیار سنگین، تیره و تار هستند. استفاده از رنگ بنفش در ترسیم گل‌ها نیز می تواند به‌عنوان نمادی از مالیخولیا به کار گرفته شده باشد.

درنگی در پرترۀ «دکتر گاشه» اثر ونسان ون‌گوگ

تکنیک نقاشی
ضربات قلم مو در پس‌زمینه و کت دکتر ضخیم و کوتاه‌اند و به تمام نقاشی نبض و انرژی می‌دهند. خطوط رنگی این اثر به گونه‌ای است که تمام آن‌ها تقریباً یکنواخت به سمت گوشه سمت چپ در بالای نقاشی هدایت شده‌اند.

درنگی در پرترۀ «دکتر گاشه» اثر ونسان ون‌گوگ

رسوایی جعل پرتره دکتر گاشه
هر چند اصالت هر دو نسخه از پرتره دکتر گاشه تأیید شده، اما این دو اثر از نظر رنگ و سبک با هم متمایز هستند. درباره نسخه دوم پرتره دکتر گاشه ادعاهایی مبنی بر تقلب وجود دارد. چون ونگوگ در نامه‌های خود به خانواده‌اش اشاره‌ای به کشیدن نسخه دوم این پرتره نکرده و از طرفی نسخه دوم ساده به نظر می‌رسد. در این نسخه اثری از کتاب‌ها، شیشه گل و دکمه‌های کت در نسخه اصلی نیست. پس زمینه نقاشی در نسخه دوم پیچیده‌تر شده و ضربات ضخیم و کوتاه قلم موی هنرمند را در این نسخه نمی‌توان به وضوح دید. مهم‌تر از همه، چهره دکتر در نسخه دوم از نظر ظاهری یک ماکت بسیار ضعیف تلقی می‌شود. این تفاوت‌ها منجر به ایجاد سوء ظن پیرامون اصالت نسخه دوم نقاشی دکتر گاشه شد. این اثر که برای دکتر گاشه نقاشی شده بود اکنون در موزه اورسی در فرانسه نگهداری می‌شود.

این تصور که گاشه به‌عنوان یک نقاش آماتور سعی کرده کار خود را به‌عنوان اثر ون گوگ جا بزند، به سرعت به بدنامی او و گمان جعل اثر منجر شد. هنگامی که نسخه اول این اثر در سال ۱۹۹۰ در یک حراج رکورد شکن به قیمت ۸۲.۵ میلیون دلار فروخته شد، بحث‌های زیادی پیرامون این نقاشی به راه افتاد. یکی از این بحث‌ها، بحث در مورد جعلی بودن نسخه دوم دکتر گاشه بود که در آن سال‌ها به اوج خود رسید. پس از آن، موزه اورسی در فرانسه با تجزیه و تحلیل این نقاشی و اعلام اصیل بودن نسخه دوم سعی کرد به این بحث‌ها خاتمه دهد؛ ولی نتایج این تحلیل‌ها همه را متقاعد نکرد.

درنگی در پرترۀ «دکتر گاشه» اثر ونسان ون‌گوگ

بدنامی دکتر گاشه بعد از مرگ ونگوگ
ون گوگ ۶ هفته بعد از ترسیم پرتره دکتر گاشه در مزرعه‌ای با شلیک گلوله به سینه خود به زندگی‌اش پایان داد. مرگ او بر دکتر گاشه تأثیر عمیقی گذاشت و باعث شد بقیه عمرش را صرف تلاش برای بازسازی سبک و کار ونگوگ کند. همچنین او درباره خود و نقاشی‌های ون گوگ بسیار نوشت. با این‌حال دکتر گاشه به‌خاطر ناکامی و سهل‌انگاری در جلوگیری از خودکشی هنرمند جوان، مورد سرزنش بود. همچنین به‌خاطر استفاده از اکسیرهای خانگی برای درمان بیماران، شارلاتان نامیده شد. برخی او را به سودجویی از بیماران هنرمند و برجسته خود متهم کردند و به‌خاطر نحوه تصاحب بوم‌های ونگوگ پس از تشییع جنازه‌اش بیشتر زیر سؤال رفت. هر چند دلایل خودکشی ون گوگ هنوز کاملا مشخص نشده است، اما با تحلیل نقاشی‌های او می توانیم اطلاعاتی درباره زندگی و اوضاع روحی و روانی روزهای آخر زندگی او به دست آوریم. پرتره دکتر گاشه به‌عنوان آخرین و یکی از برجسته‌ترین آثار هنرمند، اهمیت زیادی دارد و در مورد علت خودکشی ونگوک، صحبت‌های زیادی حول این نقاشی شکل گرفته است.

منبع: artparisa.ir

درنگی در پرترۀ «دکتر گاشه» اثر ونسان ون‌گوگ