تحلیل نقاشی

نقاشی بشارت اثر لئوناردو داوینچی

نقاشی بشارت اثر لئوناردو داوینچی

بشارت – Annunciation
نقاش: لئوناردو داوینچی – Leonardo da Vinci
سال: ۱۴۷۲ – ۱۴۷۵

بشارت صحنه ای را به تصویر می کشد که جبرئیل فرشته پیش روی حضرت مریم ظاهر می شود. این باغ محصور نشان دهنده بکارت حضرت مریم است. از این نقاشی دو اثر وجود دارد. یکی از آن ها در نگارخانه اوفیتزی قرار دارد و به نظر می رسد کار خود داوینیچی باشد. نسخه دوم که در موزه لوور موجود است، ممکن است یکی از کارهای لورنز دی کریدی باشد. دی کریدی هم همچون داوینچی جزو شاگردان آندرئا دل وروکو بود. با این حال در نقاشی موزه لوور هم بعضی از عناصر سبک داوینچی مثل بال های واقع گرایانه فرشته دیده می شود.

بشارت حاوی ایراداتی است که توقع نداریم از هنرمند چیره دستی همچون داوینچی ببینیم. با این حال این اثر زمانی کار شده است که داوینچی هنوز جوان بود و به همین دلیل می توان این ایرادات را نادیده گرفت. یکی از ایرادات بشارت این است که دست راست مریم که بر روی محراب قرار گرفته است و قاعدتا باید در موقعیت دورتری باشد، در حالت نزدیک تری کشیده شده است. این اثر هم چنین از نقطه تلاقی مرکزی افقی استفاده کرده است، مساله ای که هنرمندان عصر رنسانس کم تر به کار می بردند.

در بشارت، جبرئیل به حالت احترام زانو زده و دست راست خود را به نشانه خوشامدگویی به مریم بالا گرفته است. این کار او نوید یک بارداری الهی را می دهد. مریم باکره از مطالعه دست کشیده است و با بالا بردن دست چپ خود، با حرکتی ناشی از احترامی عمیق، به این بشارت واکنش نشان می دهد. داوینچی حضرت مریم را در گوشه تصویر گذاشته و سه چهارم صورت او را ترسیم کرده است. هر سه نقطه مختصاتی (طول، عرض و عمق) در این گوشه به همگرایی می رسند. به این ترتیب نقاش با این تهمید هم عمق صحنه را افزایش داده و هم بر اهمیت نقش حضرت مریم تاکید کرده است. درخشش سر او تضاد آشکاری با دیوار تاریک دارد. هم چنین بدن او در سیطره سنگ هایی قرار دارد که با خطوط موازی خود، فشار بیش تری بر مریم وارد می کنند.

این صحنه مقدس در باغ کاخ فلورنتین به تصویر کشیده شده است. همراه با چشم اندازی در پس زمینه که عادت کرده ایم در کارهای داوینچی ببینیم. پس زمینه نقاشی نشان دهنده فضایی جادویی و غیرواقعی است که توسط کوه ها، آب و آسمان خلق شده است. از طریق لباس های زیبایی که جبرئیل و مریم پوشیده اند، می توان تا حدی با ویژگی های شخصیتی داوینچی هم آشنا شد. میز مرمرینی که در جلوی مریم قرار دارد، یادآور معبد پیرو و جیوانی در کلیسای سنت لورنزو است که توسط دل وروکو در همین دوره خلق شد.

بعضی از کارشناسان معقتدند مشکلات بازوی راست مریم را باید ناشی از کم تجربگی هنرمند جوان آن بدانیم. اما گروهی دیگر معتقدند اگر از یک زاویه دیگر، یعنی از سمت راست و کمی پایین تر از حد معمول، به نقاشی نگاه کنیم یک بازوی درست و اصولی را مشاهده می کنیم. هم چنین در این حالت جبرئیل هم که در حالت عادی کمی نامتعادل به نظر می رسد، در موقعیت طبیعی تری خواهد بود.

پس به نظر می آید نه با یک اشتباه، بلکه با نوعی «بشارت» سروکار داریم، با نوعی توهم بصری. یک شیء بر روی یک سطح به صورت غیرعادی دیده می شود و وقتی از زاویه دیگری به آن نگاه می کنیم، طبیعی می شود. از طریق طرح های اولیه ای که از این نقاشی به دست آمده است می دانیم که لئوناردو این تکنیک را مد نظر داشته است، تکنیکی که توسط هنرمندان رنسانس به کار گرفته می شده است. یکی از معروف ترین نقاشی هایی که در آن از این تکنیک استفاده شده است، تابلوی سفیران از هانس هلباین است.

پس اشتباه معروف بشارت در اصل نشان دهنده میزان مطالعات و تسلط داوینچی بر کار است. باید در نظر داشته باشیم که لئوناردو به آناتومی بدن و خلق دوباره عناصر طبیعی علاقه زیادی داشت، و این چیزی است که در این نقاشی می توانیم ببینیم. باغی که این صحنه در آن رخ می دهد دارای پوشش های گیاهی مختلفی است که با در نظر گرفتن یک عمق نمایی هوایی نشان داده شده اند. این عمق نمایی تلاش می کند زاویه دید انسانی را نشان دهد که به تدریج گرد و غبار محیط وسعت دیدش را کاهش می دهد. این تمهید را داوینچی بعدا توسعه داد و اسفوماتو، معروف ترین تکنیک خود را خلق کرد (روشی است در برجسته‌نمایی که گویی اجسام در میان دود یا مه نشان داده می‌شوند).

حتی بال های فرشته هم با بررسی دقیق آناتومی بعضی پرندگان طراحی شده است. داوینچی بال ها را در زمانی به تصویر کشیده است که در حال بسته شدن هستند. حالت لباس های فرشته به خوبی نشان دهنده فرآیند نشستن او بر روی زمین است. این نقاشی به شکلی فوق العاده میزان استعداد و دقت داوینچی را به رخ می کشد.

منبع: BBC / WGA / Virtual Uffitzi

مطالب بیشتر