ژان ژنه و معماری خلأ

ابوالفضل الله‌دادی محقق و مترجم:

کتاب «ژان ژنه و معماری خلأ» زندگی ادبی ژان ژنه نمایش‌نامه‌نویس فرانسوی و تحول فکری او را از بین آثار نمایشی‌اش بررسی می‌کند. ژنه یک نویسنده است و کارگردان نبوده است یعنی او را در فرانسه بیشتر به عنوان نمایشنامه‌نویس می‌شناسند. اما وقتی درباره سردمداران تئاتر ابسورد در کشورمان صحبت می‌شود، نام اوژن یونسکو، ساموئل بکت، ژان ژنه و آدامف به میان می‌آید.

نکته‌ای که وجود دارد این است که اولاً این افراد سردمداران تئاتر نوین و جدید هستند و استفاده از عبارت ابسورد درباره آنها و آثارشان کار صحیحی نیست.

نکته دوم هم این است که آن‌ها نویسنده و صاحب اندیشه بودند که این نکته شامل حال ژنه هم می‌شود. یعنی او یک نویسنده و مولف بوده است نه کارگردان. معماری خلأ هم یکی از عباراتی که است که در اندیشه‌های ژان ژنه به چشم می‌آید.

وی درباره علت ترجمه این کتاب گفت: رشته‌ای که در مقطع کارشناسی و کارشناسی ارشد در آن تحصیل کردم، زبان و ادبیات فرانسوی بود. این کتاب هم تز دکترای خانم مهتاب بلوکی در دانشگاه سوربن فرانسه بود.

عنوان تز ایشان «معماری خلأ» بود که ما در عنوان کتاب از عبارت «ژان ژنه و معماری خلأ» استفاده کردیم. مسئولان نشر نی به دلیل جامعیت این اثر، اصرار داشتند تا به فارسی ترجمه شود. من هم چند سال پیش در دانشگاه شهید بهشتی تحصیل می‌کردم و همزمان با تحصیل، مشغول به ترجمه این اثر شدم.

این محقق در ادامه گفت: «معماری خلأ» اصطلاحی بود که ژان ژنه در آثار نمایشی‌اش از آن استفاده می‌کرد. فضا و زمان ژنه‌‌وار با در هم شکستن زمان خطی، با توهم، بازی و ابهام می‌کوشد خلأ واقعیت را در تمام سطوح نمایشی کامل کند و مضمون خلأ را به سرچشمه هر آفرینش هنری تبدیل کند.

کتاب «ژان ژنه و معماری خلأ» توسط نشر نی وارد بازار نشر شده است. این اثر به بررسی زندگی ادبی ژنه، نمایش‌نامه‌نویس شهیر فرانسوی می‌پردازد و تحول فکری او را از بین آثار نمایشی‌اش بررسی می‌کند.

ژنه در آثار نمایشی‌اش اصطلاح «معماری خلأ» را به‌کار می‌برد. در این کتاب تلاش شده است ساخت‌های مضمونی ـ نمایشی این معماری با بررسی انواع گسست‌ها، فاصله‌ها و شفافیت‌های خلأ که خود را در نوعی گسست از واقعیت نشان می‌دهد، روشن شود.

فضا و زمان ژنه‌ای با درهم شکستن زمان خطی، با توهم و بازی و ابهام می‌کوشد خلأ واقعیت را در تمام سطوح نمایشی  کامل کند و مضمون خلأ را به سرچشمه و غایت هرگونه آفرینش هنری تبدیل کند.

ژان ژنه نویسنده و نمایشنامه‌نویس فرانسوی، متولد 1910 و درگذشته در سال 1986 است. «سیاه زنگی‌ها» یکی از آثار شناخته شده اوست که چند بار به فارسی ترجمه شده است.

احمد کامیابی‌مسک یکی از مترجمان آثار اوست که ترجمه آثار نویسندگان دیگر جریان تئاتر نوین فرانسوی چون اوژن یونسکو را نیز در کارنامه خود دارد.