یافتن پادشاه، باز را به خانۀ کمپیرزن

نه چنان بازی‌ست کو از شه گریخت    سوی آن کَمپیر کو می آرد بیخت

آن باز، همانند بازی نیست که از نزد شاه به سوی خانۀ پیرزنی فرتوت که آرد الک می‌کرد، گریخت.

تا که تُتماجی پزد اولاد را       دید آن باز خوش خوش‌زاد را

پایکش بست و پرش کوتاه کرد      ناخنش بُبرید و قوتش کاه کرد

پیرزن آن باز را گرفت و پایش را بست و پرش را کوتاه کرد و ناخنش را چید و مقداری کاه نیز به عنوان غذا پیش او ریخت.

گفت نااهلان نکردندت بساز         پر فزود از حد و ناخن شد دراز

گفت: آدمیان نالایق سامانت نداده‌اند. پرهایت بیش از اندازه بلند شده و ناخنت نیز دراز شده است.

دست هر نااهل بیمارت کند      سوی مادر آ که تیمارت کند

دست هر آدم ناشایسته‌ای تو را بیمار و تباه می‌کند، اینک سوی مادر بیا که از تو خوب نگه‌داری کند. [در بیت بعد نتیجه‌گیری شده است:]

مهر جاهل را چنین دان ای رفیق     کژ رود جاهل همیشه در طریق

ای دوست، مهر و محبّت آدم نادان را همینگونه بدان، زیرا نادان هماره راه را کج می‌رود.

روز شه در جست و جو بیگاه شد     سوی آن کمپیر و آن خرگاه شد

شاه که به دنبال آن بازِ فراری بود یک روزش به هدر رفت. ناچار به سوی خانۀ آن پیرزن رفت.

دید ناگه باز را در دود و گرد     شه برو بگریست زار و نوحه کرد

شاه ناگهان باز را در میان دود و گرد و غبار دید، از این بابت خیلی گریه زاری و شیون کرد.

گفت هرچند این جزای کار تست    که نباشی در وفای ما درست

شاه به آن باز گفت: هرچند این حالِ زار، جزای کار نادرست تو است، زیرا که در وفاداری نسبت به ما راست و کامل نبوده‌ای.

چون کنی از خلد زی دوزخ فرار      غافل از لا یستوی اصحاب نار

چگونه از بهشت جاودان رخ برمی‌تابی و در دوزخ جای می‌گیری؟ مگر از آیۀ 20 سورۀ حشر غافلی که می‌فرماید: «لا یَستوی اصحابُ النّار و اصحابُ الجنَّهِ، اصحاب الجنّهِ هم الفائزونَ.» «دوزخیان و بهشتیان برابر نیستند. بهشتیان، رستگارانند.»

این سزای آنک از شاه خبیر    خیره بگریزد بخانهٔ گنده‌پیر

اینست سزای کسی که از شاه آگاه می‌گریزد و گستاخانه به خانۀ پیرزنی فرتوت و بویناک پناه می‌برد.

باز می‌مالید پر بر دست شاه       بی زبان می‌گفت من کردم گناه

باز که به زشتی کار خود پی برده بود، پر و بالش را به دست شاه می‌مالید و با زبانِ حال می‌گفت: من گناه کرده‌ام.

پس کجا زارد کجا نالد لئیم        گر تو نپذیری به جز نیک ای کریم

ای پادشاه بزرگوار، اگر تو غیر از بندۀ نیکوکار را نپذیری، پس بندۀ گنه‌کار و فرومایه کجا شیون سر دهد؟ کجا ناله کند؟ [افلاکی از فخرالدین معلّم نقل می‌کند که مضمون آن اینست: روزی حضرت مولانا به زیارت تربت پدرش بهاءولد رفته بود. پس از گزاردن نماز و خواندن اوراد و مراقبه از من دوات و قلم خواست. چون فراهم کردم برخاست و بر سرِ گور فرزندش چَلَبی علاءالدین آمد و بیتی روی قبرش نوشت:

اِن کانَ لا یَرجوکَ الاّ محسنٌ    فیمَن یلُوذُ و یَستجیرُ المُجرمُ؟

«اگر تنها شخص نکوکار به تو امیدوار باشد، پس شخص بدکار به چه کسی پناه ببرد و از چه کسی امان خواهد؟»]

لطف شه جان را جنایت‌جو کند    زانک شه هر زشت را نیکو کند

لطف و مهربانی شاه، جان و روان بنده را به سوی گناه می‌کشد، زیرا که شاه، هر زشت را نیکو می‌کند. یعنی هر گناهی را می‌بخشد و از گناهکار، فردی نیکوکار می‌سازد…. فاُولئکَ یُبَدِّلُ اللهُ سیِّئاتِهِم حسناتٍ «….پس خداوند، بدی‌های آنان را به نیکی دگر سازد.» در ادعیۀ مأثور آمده است که امید به عفو و غفران الهی، بنده را بر گناه کردن گستاخ کرده است.