معرفی کتاب

قهرمان هزار چهره اثر جوزف کمپبل

قهرمان هزار چهره اثر جوزف کمپبل

سرخوشانه گوش سپردن به اورادِ رویاگونۀ طبیبِ سرخ چشمِ کنگویی، لذّت خلسه‌وار خواندنِ غزل‌های عارفانۀ لائوتزو، هر از چندگاه شکستنِ پوستۀ سخت استدلالات اکوئیناس، درک یک افسانۀ عجیب اسکیمویی در لحظه‌ای جادویی، همه یکسان است. داستانی یگانه که مرتباً تغییر شکل می‌دهد و چیزی از آن باقی می‌ماند، مقاوم، که انسان را به چالش می‌خواند و باید آن را به تجربه درآورد، تجربه‌ای ورای گفتار و نوشتار.

اسطوره‌های بشری در این جهانِ مسکون، در هر زمان و مکان به نوعی تجلی می‌یابند. اسطوره، روح زندۀ هر آن چیزی به شمار می‌رود که از فعالیت‌های ذهنی و فیزیکی بشر نشأت گرفته است. گزاف نیست اگر ادعا کنیم اسطوره همانند دری پنهان است که از طریق آن انرژی لایزال کیهانی در فرهنگ بشری تجلی می‌یابد. دین، فلسفه و هنر، اشکال اجتماعی تاریخی و اولیه، اکتشافات مهم علمی و فنی و رویاهای شبانه، همه حباب‌هایی هستند برآمده از حلقۀ جادویی اسطوره.

شگفتی این‌جاست که نیروی برانگیزانندۀ هستۀ خلاق درون، در دل قصه‌های کوچک و کودکانۀ پریان سکنی دارد، مثل این که بگوییم طعمِ اقیانوس در یک قطرۀ کوچک و رازِ زندگی در تخم یک حشره خلاصه می‌شود. چرا که سمبول‌های اسطوره‌ای مصنوعی نیستند، نمی‌توان آن‌ها را اختراع کرد، تحت انقیاد درآورد و یا برای همیشه سرکوب‌شان کرد. آن‌ها زادۀ خود به خود روان هستند و هرکدام در درون خود نطفۀ منبع اصلی را سالم و بی‌نقص حمل می‌کنند.

راز این مکاشفۀ بی‌زمان چیست؟ از کدامین گوشۀ تاریک ذهن سر برمی‌آورد؟ چرا اسطوره همه جا زیر پوشش آداب و رسوم متغیر، همواره یکسان است؟ و چه می‌خواهد به ما بیاموزد؟

امروزه علوم بسیاری سعی در حل این معما دارند. باستان‌شناسان در خرابه‌های عراق، حُنان، کرت و یوکاتان به جست و جوی همین معما برآمده‌اند. نژادشناسان در مورد اوزیتاک‌ها که در کنارۀ رود اوب سکنی داشتند و بوبی‌ها که در فرناندوپو می‌زیستند، تحقیق می‌کنند، تا گره از همین معما بگشایند.

یک نسل از شرق‌شناسان اخیراً راز نوشته‌های مقدس شرقی را گشوده‌اند و حتی ریشه‌های ماقبل عبری کتاب مقدس را جسته‌اند، تا شاید گوشه‌ای از این معما را بگشایند. و در همین حال گروهی دیگر از محققان از قرن پیش تحقیقات مهمی را بر روی روان‌شناسی توده آغاز کرده‌اند و پای به این میدان گذاشته‌اند، آن‌ها سعی دارند پایه‌های روان‌شناختیِ اسطوره، دین، هنر و رمزهای اخلاقی را کشف کنند.

ولی از همه مهمتر، یافته‌های حاصل از تحقیقات انجام شده در کلینیک‌های روانشناسی است، نوشته‌های جسورانه و دوران سازِ روان‌شناسان برای یک دانشجوی اسطوره‌شناس، غیرقابل چشم‌پوشی است؛ چون علی‌رغم تفاسیر مفصل و گاهی اوقات به ظاهر متناقض پرونده‌های خاص، فروید، یونگ و پیروان آن‌ها در این نوشته‌ها به صورت غیرقابل انکاری نشان داده‌اند که منطق، اعمال و قهرمانان اسطوره‌ای در دوران مدرن نیز پابرجا مانده‌اند.

در غیاب یک اسطورۀ فراگیر و موثر، هریک از ما معبد پانتئون خصوصی و پنهان خود را، از رویاهای‌مان ساخته‌ایم. این معبد اسطوره‌ای اگرچه آن‌طور که باید و شاید رشد نیافته، ولی به گونه‌ای رمزآلود قابلیت رشد را دارد.

در حقیقت آخرین تجلی ادیپ و افسانۀ لایزال دیو و دلبر همین امروز بعد از ظهر، سر پیچ خیابان چهل و دوم در انتظار سبز شدن چراغ راهنمایی ایستاده‌اند.

در پشت جلد کتاب می‌خوانیم:

قهرمان هزار چهره، مشهورترین و بهترین اثر جوزف کمپبل نویسنده و اسطوره‌شناس مشهور آمریکایی است که سیر و سفر درونی انسان را در قالب قهرمانان اسطوره‌ای پی می‌گیرد و با بررسی قصه‌ها و افسانه‌های جهان نشان می‌دهد که چطور این کهن‌الگو در هر زمان و مکان خود را در قالبی جدید تکرار می‌کند تا انسان را به سیر و سفر درونی و شناخت نفس راهنمایی کند.

اولین‌بار این کتاب در سال 1949 به چاپ رسید و بر نسل‌های بعد مخصوصاً بر نویسندگان و فیلمنامه‌نویسان تأثیر زیادی گذاشت و حدود یک میلیون نسخه فروش داشته است. در حقیقت این کتاب اکنون جزو کتاب‌های کلاسیک و رسمی رشته‌های ادبیات، اسطوره‌شناسی و فیلمنامه‌نویسی است و کارگردانان مشهور هالیوود تحت‌تاثیر آن به بازسازی اسطوره‌های کهن در قالب نو پرداخته‌اند.

جنگ ستارگان، ارباب حلقه‌ها، ماتریکس و… از این کتاب الهام گرفته‌اند.

منبع