همه‌چیز دربارۀ فرش دستباف ایران

ایران یکی از کشورهای نمونه در زمینه تولید محصولات نساجی است که از گذشته تا کنون سهم بزرگی در تولید فرش دستباف و انواع محصولات دیگر بافته شده از نخ و پشم داشته است. با توجه به اینکه هر ملتی دارای یک کالای نمادین است ، می‌توان گفت فرش دستباف نیز جزو آن دسته از کالاهای بسیار مهم و صادراتی ایران به شمار می‌رود و در بین ملل مختلف نیز بعنوان معروفترین تولید کننده فرش به خصوص فرش دستباف شناخته می‌شود.

فرش دستباف چیست؟

یکی از مهمترین تجهیزات و کالاها که از گذشته تا کنون اهمیت ویژه‌ای در زندگی انسان داشته است ، فرش و محصولات نساجی می‌باشد ؛ زیرا استفاده از این وسایل در ایجاد حس آسایش و آرامش انسان کمک شایانی می‌کند. حال در این بین یکی از بی‌نظیرترین و پرطرفدارترین انواع فرش ، فرش‌های دستباف هستند که جزو محصولات کهن ایرانی نیز به شمار می‌روند. در اینجا سوالی که ممکن است برای خریداران پیش بیاید این است که فرش دستباف چیست؟ دقت داشته باشید که کلمه فرش یک عبارت عربی است که به معنی گسترده می‌باشد و به مواردی چون قالی و پلاس اطلاق می‌شود. در نتیجه می‌توان گفت منظور از فرش دستباف ، زیراندازی می‌باشد که به وسیله دست از تار و پود بافته شده است که این امر طبیعتا موجب ایجاد طرح‌های بسیار زیبا بر روی آن می‌شود و طرفداران زیادی در سراسر دنیا دارد.

تاریخچه فرش دستباف

با توجه به تاریخچه کهنی که در تولید فرش و قالی دستباف ایرانی وجود دارد در حال حاضر می‌توان گفت محصول بافته شده به دست هنرمندان ایرانی جزو بهترین و زیباترین نوع فرش در دنیا است که این امر از نظر کارشناسان بین‌المللی فرش تایید شده است. اما با وجود آنکه در سال ۱۳۲۸ شمسی اولین فرش‌های گره‌دار به عنوان پوشش اسب و یا در چادر صحرانشینان مورد استفاده قرار گرفته است و سپس در تولید این محصول پیشرفت‌های زیادی حاصل شده پژوهشگران اعتقاد دارند که آغاز شکوفایی هنر فرشبافی در ایران به قرن ۱۶ و ۱۷ میلادی بر می‌گردد.

در سال‌های گذشته با پیشرفت تکنولوژی در بسیاری از زمینه‌ها از جمله زمینه تولید فرش ، شاهد تغییر و تحولات بسیار عظیمی در تولید این محصول بودیم ؛ به طوری که در ابتدای تولید فرش به دست هنرمندان ایرانی ، نقش‌های بسیار ساده و طرح‌های آسانی روی این محصولات نساجی پیاده می‌شد اما با گذشت زمان تحول شگرفی در تولید این محصول به وجود آمد و این امر موجب تنوع بی‌نظیر در بازار فرش دستباف شد.

فرش‌های دستباف تاریخی

در میان فرش‌های مهم دستباف در تاریخ ایران می‌توان به فرش و قالی‌های ذیل اشاره کرد :

• قالی پازیریک : این فرش قدمتی ۲۵۰۰ ساله دارد و در اندازه‌های ۲۱۰ در ۱۸۳ سانتیمتر و با حدود ۳۶۰۰ گره بافته شده است.
• فرش بهارستان : معروف به فرش بهار خسرو که یک قالی بسیار عالی در زمان خسرو پرویز می‌باشد.
• قالی دستباف عصر صفوی : یکی دیگر از زیباترین قالی‌های دستباف ایرانی بوده که خلاقیت و نبوغ هنرمندان در زمان حکومت صفویان را نشان می‌دهد ، در این دوره قالیبافان با استفاده از طرح‌هایی در حدود ۱۵۰۰ تخته فرش و قالی از خود به جا گذاشته اند.
• قالی ترنج منظره حیوانات : یکی دیگر از فرش‌های ایرانی است که با زمینه قرمز رنگ و طرح‌های زیبایی ، تولید شده از ابریشم می‌باشد که موجب محبوبیت بالای آن شده است.
• قالی چلسی : یکی دیگر از فرش‌های زیبای جهان قالی چلسی است که در مجموعه فرش‌های موزه ویکتوریا و آلبرت لندن نگهداری می‌شود.

فرش دستباف کاشان

علیرغم آنچه در مورد هنر بافندگان ایرانی ذکر شد لازم است بدانید که بافت فرش در بعضی از شهرهای ایران با دقت و هنرنمایی بیشتری انجام می‌شود که این امر موجب مشهوریت فرش در این استان‌ها شده است. در این بین قالی دستباف کاشان جزو قالی‌های بسیار محبوب و پرطرفدار در سطح ایران و جهان است که در طرح‌ها و رنگ‌های بسیار متعدد و متنوعی به فروش می‌رسد. علاوه بر این ، کیفیت بی‌نظیر فرش دستباف کاشان و زیبایی بی‌حد این محصول موجب شده است از گذشته تا به امروز خرید و فروش این نوع فرش توسط مشتریان رونق داشته باشد. طرح‌های بسیار ظریف و نفیسی که بر روی قالی‌های دستباف توسط هنرمندان کاشانی پیاده می‌شود موجب این محبوبیت شده است ، به‌گونه‌ای که شهر کاشان در عهد صفویه یکی از فاخرترین و بهترین مراکز تولید فرش و قالی دستباف بوده است.

فرش دستباف تبریز

علاوه بر شهر کاشان یکی دیگر از شهرهای مشهور ایران در زمینه تولید محصولات نساجی به خصوص  فرش و قالی دستباف شهر تبریز است و از گذشته دور تاکنون این شهر مهد تولید و توزیع انواع فرش دستباف در طرح‌ها و مدل‌های متنوع و گوناگون بوده است. با این حال می‌توان گفت امروزه یکی از مهمترین صنایع دستی این شهر قالی بافی است که شهرت جهانی دارد.

هنر فرش بافی در شهر تبریز مانند کاشان از دوره صفویه آغاز شد که این امر در اوایل کار به بخش‌های روستایی مرتبط بود و کم‌کم در کارگاه‌های بزرگ قالی بافی نیز جایی باز کرد. تبحر و تخصص بی‌نظیری که هنرمندان تبریزی در تولید فرش‌های دستباف دارند موجب شده است که ظریف‌ترین و خوش نقش و نگارترین فرش‌های ایران در این شهر بافته شود. قالی بافی در شهر تبریز به صورت گره با قلاب و متقارن است که در نوع خود بی‌نظیر می‌باشد ، با این حال به طور حتم انتخاب محصول این شهر جهت پهن کردن در منازل ایرانی می‌تواند بی‌نظیر باشد.

مشخصات فرش دستباف

به دلیل گسترش روز افزون انواع فرش دستباف در بازار ایران و جهان باید در هنگام خرید این محصول نکات متعددی را مورد توجه قرار دهید. فرش دستبافت ایرانی به طور کلی در ۳ قالب ترنج ، خشتی و افشان بافته شده که نوع ترنج آن از همه پرطرفدارتر است. این نوع فرش حاشیه‌ای پهن در اطراف دارد و طرح‌های بیضی و دایره در میانه. همچنین دقت داشته باشید که تفاوت فرش‌های دستباف در برابر فرش‌های ماشینی بسیار زیاد است به طوری که فرش‌های دستباف از دور و نزدیک جلوه بسیار زیبایی دارند و بسیار درخشنده هستند. تقارن رنگ یکی دیگر از شاخص‌های برجسته این محصول می‌باشد که به زیبایی آن می‌افزاید. از طرفی دقت داشته باشید پرز این فرش‌ها باید درخشان و انعطاف‌پذیر باشد به طوری که این نوع فرش تنها فرشی است که با پا خوردن و شستشو زیبایی چند برابری می‌گیرد.

طرح و نقش فرش دستباف

گذشته از کیفیت و مرغوبیت فرش دستباف در هنگام خرید این محصول ، نکته بسیار حائز اهمیت دیگری که برای مشتریان مهم است ، توجه به طرح و نقش این محصول می‌باشد. دقت داشته باشید اگر بخواهید فرش دستباف ایرانی را خریداری کنید باید بدانید که به طور کلی طرح و نقش در قالی ایرانی شامل موارد زیر می‌شود

• قالی شاه عباسی
• قالی اسلیمی
• طرح افشان
• طرح بته جقه
• طرح درختی
• طرح شکارگاه
• طرح قابی
• طرح ترکمن و بخارا
• طرح گل فرنگ
• طرح ماهی درهم
• طرح محرابی
• طرح محرمات
• طرح گلدانی
• طرح ایلی
• طرح هندسی
• طرح آثار باستانی و ابنیه اسلامی
• طرح اقتباسی
• طرح تلفیقی

مواد به کار رفته در فرش دستباف

یکی از شاخص‌ترین مواردی که موجب محبوبیت و مشهوریت فرش دستباف ایرانی شده است مواد مصرف شده در این قالی‌ها است که دارای کیفیت و مرغوبیت بسیار بالایی هستند و این امر در کنار زیبایی محصول مورد اهمیت می‌باشد. یکی از مواد به کار رفته در تار و پود فرش دستبافت ایرانی پنبه و پشم می‌باشد که این نوع فرش و قالی به فرش یا قالی پشمی مشهور است. همچنین می‌توان گفت در میان عشایر به جای نخ از پشم استفاده می‌شود.

انواع فرش دستباف

از انواع فرش دستباف می‌توان به موارد زیر اشاره کرد :

• قالی تمام ابریشم : پرز و چله آن از نخ ابریشم مرغوب بافته شده است.
• گل ابریشم :  نوع دیگری از فرش یا قالی دستباف است که در دوره حاشیه‌ها و در نقش‌های آن به جای پرز پشمی ، از ابریشم استفاده می‌شود.
• قالی کف ابریشم : نوع دیگری از فرش دستباف است که در زمینه آن به جای پشم از ابریشم استفاده می‌شود.
• سوف : نوع دیگری از فرش و قالی دستباف است که زمینه آن از پود ضخیم و نازک تشکیل شده است و نقش و گل و بوته پرزدار دارد.

فرش دستباف ابریشم

همانطور که گفته شد یکی از مواد به کار رفته در قالی دستبافت ایرانی نخ ابریشم است که به طور حتم اینگونه قالی از محبوبیت بالایی برخوردار است و طرفداران زیادی دارد. به طور کلی می‌توان گفت فرش تبریز و کاشان جزو فرش‌هایی هستند که معمولا از جنس پشم یا ابریشم است و این امر موجب کیفیت بسیار بالای محصولات شده است. همچنین دقت داشته باشید با توجه به اینکه این نوع فرش از ابریشم تولید شده است طبیعتا قیمت بالاتری نسبت به دیگر انواع محصول دارد.

مشاهیر فرش دستباف

یکی از مواردی که ممکن است مورد توجه دوستداران قالی دستباف ایرانی قرار بگیرد ، شناخت مشاهیر فرش دستباف می‌باشد. از گذشته تا کنون شخصیت‌های هنرمند و باتجربه متعددی در زمینه تولید و توزیع فرش دستباف ایرانی وجود داشته‌اند :

• مجید سلامت یکی از افراد معروف در زمینه تولید این محصولات می‌باشد ؛ ایشان متولد ۱۳۳۹ شمسی در شهر تبریز بود که از سال ۱۳۶۵ به طور حرفه‌ای آغاز به نقاشی و در پی آن طراحی قالی نمود. این فرد تا کنون با پیشرفت روز افزون در این زمینه توانسته طرح‌های بسیار متنوع و متعددی را در این زمینه ارائه دهد.
• استاد ابوالفضل رسام عرب یکی دیگر از اساتید فرشبافی ایران است که با نقاشی و طراحی فرش امرار معاش می‌کرده است.
• استاد حبیب محمدعلی نژاد نیز از دیگر مشاهیر فرش ایرانی می‌باشد که به طور قطع می‌توان این فرد را شخص اول فرش آذربایجان دانست.
• استاد حاج حبیب نژاد به خصوص در بافته‌های روستایی و عشایری تبحر ویژه‌ای دارد به صورتی که در سطح بین‌المللی نیز شهرت زیادی دارد.
• اسدالله وثوقی ایرانی دیگر پیشکسوت فرش ایران در شهر اردبیل است که در ابتدا کار خود را با فرش‌هایی با ابعاد کوچک آغاز کرد و به تدریج بر ابعاد فرش‌های تولیدی خود افزود.

فرش دستباف در خارج از کشور

زیبایی بی‌حد و حصر فرش ایرانی و تولید عمده این محصول به دست تولیدکنندگان ایرانی موجب شده است که در خارج از کشور نیز این محصول طرفداران زیادی داشته باشد به‌گونه‌ای که در بسیاری از خانه‌های مجلل خارجی فرش‌های دستباف ایرانی مشاهده می‌شود. فرش ایرانی به حدود ۸۰ تا ۱۰۰ کشور جهان صادر می‌شود که مهمترین بازارهای صادراتی فرش و قالی دستباف ایران شامل کشورهای امارات ، لبنان ، ایتالیا ، پاکستان ، آلمان و فرانسه می‌شود.

کشورهای اروپایی و آسیایی سهم بسیار زیادی از فرش دستباف ایرانی را به خود اختصاص داده‌اند. این امر در حالی است که به دلیل تولید عمده مواد اولیه مصرفی فرش دستباف در داخل کشور مشاهده می‌شود در تامین این مواد با وجود تحریم‌ ها هیچ مشکلی وجود ندارد و همچنان صادرات این محصول به دیگر کشورهای جهان ادامه دارد.

فرش دستباف در ایران

دکوراسیون منزل ایرانی با توجه به طرح‌های مناسب با فرهنگ مردم مستلزم انتخاب فرش دستباف ایرانی می‌باشد. به‌گونه‌ای که اگر فرد بخواهد دکوراسیونی زیبا و در عین حال مجلل داشته باشد می‌تواند با مطابقت دادن طرح فرش‌های دستباف با دیگر اجزای منزل خود فضایی بی‌نظیر و شکیل به وجود آورد. با این حال به دلیل اینکه در حال حاضر تولیدکنندگان این محصول سعی کرده‌اند انواع بسیار متعدد و مختلفی از فرش دستبافت در طرح‌ها و رنگ‌های متنوع را روانه بازار کنند می‌توان گفت مشتریان عزیز می‌توانند بنا به نیاز و سلیقه خود نوعی از این محصول را انتخاب و خریداری کنند و در منزل خود از آن استفاده نمایند.

با این حال دقت داشته باشید که خرید فرش دستباف ایرانی از برندهای معروف می‌تواند به مشتری کمک نماید تا محصولی بی‌نظیر و در عین حال با قیمت مناسب تهیه کنند که به طور حتم اگر از این برندها اقدام به خرید محصول کنید سال‌های متوالی از فرش‌ها استفاده خواهید کرد.

خرید فرش دستباف

امروزه یکی از موارد بسیار مهمی که برای افراد به خصوص خانم‌های خانه‌دار حائز اهمیت است ، زیبایی و شکیل بودن طراحی داخلی خانه می‌باشد. با این حال خرید تجهیزات سنتی می‌تواند در این زمینه کمک شایانی به افراد بکند. در این بین خرید فرش دستباف ایرانی جزو آن دسته از مواردی است که افراد زیادی جهت تزیین خانه خود به آن پرداخته‌اند. دقت داشته باشید می‌توانید جهت داشتن خریدی خوب و درست ، با مشاوران فروش در این زمینه مشورت کنید و سپس اقدام به خرید این محصول کنید ، زیرا به دلیل تجربه‌ای که این افراد در زمینه خرید و فروش انواع فرش به خصوص نوع دستباف دارند می‌توانند شما را جهت انتخاب طرح و مدل آن راهنمایی کنند.

قیمت فرش دستباف

یکی از نکات بسیار حائز اهمیت که برای مشتریان در هنگام خرید فرش دستباف ایرانی به وجود می‌آید ، قیمت ارائه این محصول است. توجه داشته باشید با وجود تنوع بی‌نظیری که در این محصول وجود دارد طبیعتا می‌توان گفت قیمت هرکدام از آنها نیز تفاوت‌هایی دارد و هر چه کیفیت و تراکم فرش مورد نظر شما بهتر باشد قیمت آن افزایش پیدا می‌کند. در کنار این امر نکته حائز اهمیت دیگری که در مورد قیمت گذاری فرش دستبافت وجود دارد ، نحوه خرید این محصول است به طوری که اگر مشتری اقدام به خرید فرش دستباف از تولیدکنندگان آن به صورت مستقیم کند ، خواهد توانست محصولی با کیفیت و در عین حال با قیمت مناسب خریداری نماید. یکی از این روش‌ها خرید مستقیم از فروشگاه‌های مجازی می‌باشد زیرا در این فروشگاه واسطه‌ها و دلالان از میان برداشته شده‌اند و محصول به صورت مستقیم به دست مشتری می‌رسد.

(منبع: ziloome)