تراژدی چیست و چه نقشی در نظام فکری نیچه دارد؟

 

نیچه برای اثبات تراژدی از دو مفهوم دیگر کمک می‌گیرد که عبارت‌اند از: آپولونی و دیونوسوسی.

آپولون عبارت است از: ایزد هنرهای دیداری، ایزد خورشید، دانای طب و شمشیر، خدای نظم، تناهی، حد، صورت، فرزند زئوس، زن، نمونه‌اش هومر.

و دیونوسوس نیز عبارت از: ایزد هنرهای غیردیداری، ایزد سرمستی، باده‌گساری، لاحدی، لاقیدی، بی‌صورتی، شهود، مرد، نمونه‌اش سوفکل و آخیلوس. از ترکیب این دو است که تراژدی متولد می‌شود. (نیچه،35:1380-25)

نیچه از تراژدی و تفکر دیونوسوسی دفاع می‌کند. دیونوسوس نماد سرمستی و شوریدگی و شراب است؛ به قول حافظ

شعر و شراب و رندی مجموعۀ مراد است چون جمع شد معانی گوی بیان توان زد

آپولون نماد فرزانگی و خردورزی است. آفرینندگی محصول تفکر دیونوسوسی است. تفکر آپولونی صرفاً می‌تواند علم و منطق ایجاد کند. نیچه صراحتاً می‌گوید: آپولون ایزد تمامی انرژی‌های قالب‌پذیر در حالِ پیشگوست (همان:28).

ولی دیونوسوس نماد هنرهای غیرتجسمی است. دیونوسوس هنر محض است. «من معتقدم هنر نمایانگر عالی‌ترین وظیفه و فعالیت به راستی مابعدالطبیعی این زندگی است» (همان:24)

نیچه با این حرف‌ها نمی‌خواهد علم و تمدن بشری را نفی کند؛ بلکه می‌خواهد به ما بگوید که فراموشی و طرد و ترک تفکر دیونوسوسی چقدر برای بشر امروز فاجعه‌بار است.

 

منبع

موج و مرجان

رویکردهای نقد ادبی در جهان جدید

و سرگذشت نقد ادبی در ایران

دکتر مجتبی بشردوست

نشر سروش

صص180-181

 

بیشتر بخوانید:

1. درمان دردهای زندگی به سبک فردریش نیچه
2. قسمت‌هایی از کتاب چنین گفت زرتشت اثر نیچه
3. قسمت‌هایی از کتاب حکمت شادن اثرِ نیچه
4. چند سروده از فردریش نیچه
5. در باب پرحرفی نویسندگان نوشته نیچه