اسطوره / ایران باستان

نوزدهم فروردین: جشن فروردینگان

^{فَروَردینگان یا فروردگ یکی از جشن های ماهانهٔ زرتشتی است. روز برگزاری این جشن نوزدهم فروردین ماه است. فرودگ یا فروردینگان جشنی است برای یادبود درگذشتگان و از آنجا که در آیین زرتشتی، آیین های سوگواری وجود ندارد، این مراسم بگونه جشن برگزار می شود و مردم روان درگذشتگان را هم در شادی خود شرکت می دهند.}

^{جشن‌های بایسته و شایسته در ایران باستان

در ایران کهن، به مناسبت های گوناگون جشنی برگزار می شد و از آنجا که «جشن» نوعی نیایش بشمار می‌آمد، برگزاری آن رنگ و بوی دینی به خود گرفته بود. در باورهای ایرانی، برخی از این جشن ها، جشن‌های بایسته بود، مانند گاهنبارها که جشن های سالگرد آفرینش های شش‌گانه (آسمان، آب، زمین، گیاه، چارپای سودمند و انسان) هستند و برخی جشن های شایسته، مانند جشن های برابری نام روز و ماه که جشن های ماهانه خوانده می شود.}

^{فرودردینگان یا جشن ماهانهٔ ماه فروردین:

در گاهشماری زرتشتی هر روز ماه را با نام یکی از امشاسپندان و ایزدان می خواندند. در هر ماه، در روزی که با نام آن ماه همنام می شود، جشنی برگزار می شود که برخی از این جشن ها همگانی و از اهمیت بسیاری برخوردار بودند و تا امروز ارزش و پشتوانه و اهمیت خود را نگه داشته است و برخی فقط با چندتا از این جشن ها آشنایی دارند؛ جشن تیرگان (۱۳ تیر)، جشن مهرگان (۱۶ مهر) و جشن اسفندگان (اسفند ۵). روز نوزدهم هر ماه «فروردین» نام دارد و نوزدهم فروردین جشنی برگزار می شد، بنام «فروردینگان» که به آن «فرودگ» نیز می گویند.}

^{فروهر:

فروردین به چم فروهرها و ماه فروردین آغاز ماه فروهرهاست و این جشن در بزرگداشت و ارج نهادن از فروهرها است. فروهر (frawahr) که گونه اوستایی آن فروشی (fravashi) و گونه پارسی باستان آن فرورتی (fra-vrti-) است، یکی از موجودات اساتیری ایران و از بحث‌انگیزترین آنهاست که هر انسانی از پنج عنصر تشکیل شده‌است:

١- روان

٢- جان (اساس زندگی)

٣- فروشی («خود» آسمانی او)

۴- وجدان

۵- تن

فروهر یا فروشی بخشی از وجود مینوی انسان است که روان نگهبان اوست. روان پس از مرگ به فروشی خود می پیوندد. از آنجا که فروهرها یکسره پاکند، از یاوران نیروهای اهورایی بشمار می‌آیند و اهورامزدا را در نبرد با اهریمن یاری می کنند. آنان همچون «سواران دلاور نیزه به دست» به رسته ایستاده‌اند و بازدارنده گریز اهریمن از جهان روشنی می شوند که با زور در آن وارد شده بود.

باور به فَرَوَشی باوری پیش زرتشتی و وابسته به دوران آریایی هاست. در اساتیر هند نیز باوری، همانند با نام پیتارا (pitara) وجود دارد. و جشن پیوسته به آنها را موکتاد (muktad) می نامند. زمان بازگشت فروهرها به زمین نیز در نوروز و ماه فروردین با هنگامی که در دیگر تمدن های هند و اروپایی برای این رخداد ارج می گذاشتند (نیمه ماه مارس) برابرسنجی می کند. باوری که محکم و با نیرومندی به دین اشوزرتشت راه یافت و رنگ دینی به خود گرفت. در اوستا، قدیمی‌ترین نامی که از فَرَوَشی ها شده‌است، در یسنای هفت‌هات است. گذشته از این، سرودی گسترده در اوستا در ستایش از فروشیها داریم به نام فروردین یشت که یشت سیزدهم و بلندترین یشت اوستا ست. در این یشت، هم عناصر بسیار کهن و هم عناصر زرتشتی به چشم میخورد و در آن، از فروهر همه پاکان و پادشاهان و پرهیزگاران پرآوازه یاد شده‌است. بیش از ٣۵٠ نام در این یشت آمده‌است. «همه فَرَوَشی های نیرومند، ورجاوند و نیک راستان را می ستاییم، از گیه مرتن (کیومرث) تا سئوشینت (سوشیانس) پیروزگر» (یشت ۱۳، بند ۱۴۵).}

^{در سختی ها و ناخوشی ها و بیم و هراس باید از فروهرهای نیکان یاد کرد و کمک خواست. فروهر هر یک از نامداران برای زدایش گزند ویژه خوانده می شود، مانند فروهر جمشید برای زدایش تهیدستی و خشکسالی، فروهر فریدون برای زدایش ناخوشی، فروهر گرشاسب رو در روی دشمن و دزد است. فَرَوَشی ها خویشکاری پخش آب را بر دوش دارند و از این رو همکار خرداد، امشاسپند موکل بر آب، هستند. همچنین در نبرد تیشتر، ایزد باران، با اپوش، دیو خشکسالی، یاری‌رسان تیشترند. فروهرها از پیکر گرشاسب نیز که تا هزاره اوشیدرماه در بیهوشی به سر می برد، نگهبانی می‌کنند.}

^{جشن ده روزهٔ فروردگان یا جشن /گاهانبار هَمَس پَثت مِیدیم

نیاز به یادآوری است که ابوریحان بیرونی در آثار الباقیه از هر دو جشن ماهانهٔ فروردینگان و از جشن ده روزهٔ جشن / گاهانبار هَمَس پَثت مِیدیم، که از اشتاد روز (۲۶ اسفند) تا انیران روز (۳۰ اسفند) و پنج روز گاتا یا همان پنجه دزدیده (پنج روز نخست فروردین) برگزار می شده با نام فروردگان یاد کرده است. جشن فروردگان یا}^{جشن / گاهانبار هَمَس پَثت مِیدیم}^{، پیوسته به فَرَو‌َشش ها از آخرین گاهنبار آغاز می شد. در دوران باستان، فروردگان جشن فروهرها بود و گویا در آن هنگام ده روز و ده شب برگزار می شد. بعدها جشن همس پثت میدیم به یادبود آفرینش انسان تخصیص یافت.}

^{جشن های نوروزی و ماه فروردین با فروهرها پیوند خورده‌است، چون باور بر این است که در این روز سال، فروهرها به زمین فرود می‌آیند و به خانه‌های پیشین خویش می روند. پس مردم باید برای پیشواز آنان خانه را پیش از این گاهانبار پاکیزه کنند، برای راهنمایی آنان آتش بیفروزند و در این روزها، بوی های خوش در آتش نهند و روان ها را ستایش کنند و اوستا بخوانند تا روا‌ن ها آسایش داشته باشند و با شادی و شور باشند و برکت ارزانی دارند. در این روزها، به هیچ کاری نباید دست زد، مگر انجام کارهای نیک تا اینکه فروشی ها با خوشنودی یاد به جای های خویش برگردند و خوبی بخواهند و در پایان جشن، روان ها را بدرود می گویند.}

^{مراسم جشن فروردینگان:

در روز نوزدهم فروردین، روز جشن فروردینگان مراسم ویژه ای در بزرگداشت این موجودات مینوی و در پسین گسترده‌تر، در بزرگداشت روان درگذشتگان برگزار می شد که هنوز در میان هم میهنان زرتشتی، به ویژه در یزد، با آیین های ویژه ای برگزار می شود. در این جشن که امروزه بیشتر به جشن فرودگ (شاید از فروردگ، «فرورد» گونه پارسی فروشی) نامدار است، زرتشتیان سر مزار درگذشتگان خود در تهران به قصر فیروزه، گورستان زرتشتیان می روند و برای خشنودی روان ها عود و کندر آتش می زنند و گل و گیاه و میوه و شمع و لرک بر سر مزار می گذارند. لرک درهم آمیخته ای است از هفت میوه خشک خام مانند پسته خام، بادام خام، فندق خام، برگه، انجیر خشک، خرما، توت. ترکیبات لرک به مناسبت های گوناگون دگرگون می شود.}

^{لرک مراسم درگذشته با لرک مراسم عروسی و سدره‌پوشی ناهمسان است. در لرک شادی، پسته و بادام و فندق بو داده ‌است انجیر و خرما و توت ندارد و نقل هم بیگمان به آن افزوده می شود. هماره برای مراسم عقد (گواگ گیران)، لرک را درون تور بسته‌بندی و پس از مراسم بین نزدیکان پخش می کنند.}

^{در جشن فرودگ، هفت موبد وارد می شوند و می نشینند. لرک ها را در چادرشب هایی می ریزند و جلو موبدان می گذارند. چند موبدیار هم آنجا هستند. موبدان آغاز به اوستا خوانی می کنند، بیشتر هم سرودهایی از فروردین یشت می خوانند و بدینگونه لرک را فرخندگی و شگون می کنند. سپس، موبدیاران چادرشب ها را به کمر می بندند و لرک را بین مردم پخش می کنند. اگر کسی هم برآورد نیاز دارد، در این روز نذرش را میان مردم پخش می کند. این مراسم بدرستی گونه‌ای نیایش گروهی برای شادی روان درگذشتگان است. در یزد، این مراسم از ساعت چهار پس از نیمروز نوزدهم فروردین بگونه گسترده برگزار می شود.}

^{جشن های دیگر ماه فروردین:

ششم فروردین: خرداد روز روز «امید»، روز «اسپیدا‌ نوشت» یا روز نوروز بزرگ. این روز از روزهای خجسته ایرانیان، همراه با شادی و آب‌پاشی، و آغاز سال نو در سالنامه سُـغدی و خوارزمی است. در متن پـهلوی «ماهِ فـروردین، روزِ خـرداد» رویدادهای بسیاری به این روز پیوسته شده است. همچنین: پیـدایی کیومـرث و هـوشنگ، روییدن مشی و مشیانه، تیـرانـدازی آرش شیواتیر، چیرگی سام نریمان بر اژدهاک، پیدایی دوباره شاه‌کیخسرو (از جاودانان در باورهای ایرانی) و همپُرسگی زرتشت با اهورامزدا. نام «روز امید» بشوند چشم براه بودن پیدایی دوباره کیخسرو و دیگر جاودانان و نجات‌بخشان (سوشیانت ها)، به این روز داده شده است. نام «اسپیدا نوشت»، از آیین نامه‌ نویسی در این روز گرفته شده است که آگاهی بیشتری از آن در دست نیست. گمان می رود با پیام های شادباش نوروزی در پیوند باشد.}

^{سیزدهم فروردین: تیر روز

جشن «سیزده‌بدر»، نخستین تیر‌روز سال و آغاز کشاورزی در سال نو. آیین‌ نخستین روز کشت‌ و‌ کار‌ با گرد‌آمدن در زمین کشتزار و آرزوی بارش باران و فرارسیدن سالی خوب و خرم.

در سیستان در آخرین روز سال به دیدار نیایشگاه بسیار کهن و پر رمز و راز «خواجه غلطان» در بالای کوه خواجه و در میانه دریاچه هامون می روند.}

^{هفدهم فروردین: سروش روز

هنگام جشن «سروشگان» یا جشن «هفده‌روز» در ستایش «سْـرَئوشَـه/ سروش»، ایزد پیام‌آور خداوند و نگاهبان «بیداری»؛ روز گرامیداشت «خروس» و به ویژه خروس سپید که از گرامی‌ترین جانوران در نزد ایرانیان بشمار میرفته و به سبب بانگ بامدادی، نماد سروش دانسته می شده است.

نوزدهم فروردین: فروردین روز

جشن «فروردینگان»، جشن گرامیداشت فُـروهر/ فَروَهَر درگذشتگان.}

(منبع: jashnhaz.blogfa.com)

مطالب دیگر