نگاهی به فعالیت‌های محمدعلی ‌اسلامی ندوشن درباره «شاهنامه»

نگاهی به فعالیت‌های محمدعلی ‌اسلامی ندوشن درباره «شاهنامه»

سجاد آیدنلو در نگاهی به فعالیت‌های محمدعلی ‌اسلامی ندوشن درباره «شاهنامه» او را از پیشگامان کار تحلیلی – توصیفی و اجتهادی درباره این اثر حماسی فردوسی توصیف کرد.

این شاهنامه‌پژوه و استاد دانشگاه در پی درگذشت محمدعلی اسلامی ندوشن، نویسنده، پژوهشگر و استاد زبان و ادبیات فارسی، درباره وجه شاهنامه‌پژوهی او اظهار کرد: نکته‌ای که می‌خواهم درباره کارهای شاهنامه‌شناختی مرحوم استاد اسلامی ندوشن بیان کنم، این است که اگر کارنامه تحقیقات شاهنامه‌شناختی را، چه در خارج و کار محققان اروپایی و آمریکایی و چه در داخل و کار محققان خودمان بررسی کنیم، در یک تقسیم‌بندی دو حوزه یا دو نوع نگارش را می‌توانیم تشخیص دهیم؛ یکی کارهای تحقیقی و پژوهشی است یعنی مقاله‌ها و کتاب‌هایی که جنبه پژوهشی دارند و به مآخذ مختلف مراجعه کرده و ارجاع داده شده‌اند و یکی فرضیه، نظریه و دیدگاهی است که درباره مسائل مختلف «شاهنامه» فردوسی و جنبه‌های ادبی و حماسی ایران عرضه می‌شود.

او در ادامه افزود: نوع دوم نوشته‌ها، نوشته‌هایی تحلیلی-توصیفی است که میزان ارجاعات و مستندسازی‌های این نوع نوشته‌ها نسبت به نوع اول کم است و بیشتر شَمِ‌ اجتهادی، انتقادی، دریافت و استنباط و تحلیل خود نویسنده و محقق را می‌بیند. مرحوم استاد اسلامی ندوشن وجه غالب کارهای شاهنامه‌شناختی‌اش این نوع دوم بود؛ یعنی کارهای تحلیلی-توصیفی و تحلیل‌ها و استنباط‌های خودشان که اتفاقا در این نوع نگاه و نگارش درباره شاهنامه، یعنی کارهای تحلیلی، استنباطی و اجتهادی ایشان یکی از بهترین‌ها و یکی از پیشگامان زبان فارسی در ایران هستند.

آیدنلو سپس گفت: کتاب معروف «داستان داستان‌ها؛ رستم و اسفندیار در شاهنامه» اسلامی ندوشن که در دهه ۴۰ نوشته شده در کنار کار مشابه دیگر یعنی کتاب «مقدمه‌ای بر رستم و اسفندیار» شادروان شاهرخ مسکوب، از نخستین نمونه‌های نگارش تحلیلی-توصیفی درباره شاهنامه هستند. البته در کتاب «داستان داستان‌ها» و برخی دیگر از کارهای دکتر اسلامی جنبه پژوهشی هم دیده می‌شود و این‌طور نیست که‌ آثارشان صرفا و مطلقا تحلیلی باشد. در کتاب «زندگی و مرگ پهلوانان» از ایشان غیر از بخش نخست کتاب که درباره زندگی‌نامه فردوسی و چگونگی شاهنامه‌سرایی است و طبیعتا جنبه تحقیقی دارد، بخش دوم کتاب تحلیل برخی از مهم‌ترین شخصیت‌های شاهنامه است. شما در این بخش قلم تحلیلی- توصیفی، استنباطی و اجتهادی مرحوم دکتر اسلامی ندوشن را می‌بینید. ‌کار خوب دیگری که در حوزه شاهنامه دارند، کتاب «سرو سایه‌فکن» است که درباره فردوسی و شاهنامه است که کتابی بسیار خواندنی است.

او خاطرنشان کرد: در حوزه شاهنامه‌شناسی و فعالیت‌های علمی مرحوم استاد اسلامی ندوشن به نکته مهم ‌دیگری باید اشاره کرد و آن تأسیس و انتشار فصلنامه «هستی» است که به مدت چند سال منتشر می‌شد. در این مجله همیشه مقاله‌هایی درباره فردوسی و شاهنامه و البته دیگر مسائل فرهنگ و ادب ایران چاپ می‌شد.

آیدنلو در ادامه بیان کرد: نکته‌ای که بارها درباره محمدعلی اسلامی ندوشن گفته‌ و به آن اشاره کرده‌اند این است که دکتر اسلامی ندوشن در حوزه‌های مختلف قلم زدند و حوزه‌های کاری‌شان متنوع است، درباره حافظ نوشته‌اند، درباره شاهنامه‌ نوشته‌اند، سفرنامه‌های مختلفی دارند، ترجمه دارند، شعر گفته‌اند و کارهای مختلفی انجام داده‌اند و در همه آن کارها نثر بسیار زیبا، دانشین، دل‌انگیز و فاخری را از ایشان می‌بینیم چه درباره شاهنامه و چه دیگر کارهای‌شان. بی‌تردید این انشا و نثر زیبا یکی از بهترین ‌نمونه‌های نثر فارسی در دوره معاصر ما محسوب می‌شود. دکتر اسلامی در این زمینه هم پیشگام بوده و کارهایش چشمگیر است.

منبع: ایسنا

نگاهی به فعالیت‌های محمدعلی ‌اسلامی ندوشن درباره «شاهنامه»