دربارۀ شعر و شاعری

محمدمنصور هاشمی: پنج اقلیم حضور و نسبت ما با آن‌ها

دربارۀ محمدمنصور هاشمی:

محمدمنصور هاشمی، نویسنده و پژوهشگر، در 1354 در تهران (میدان ژاله/شهدا) به دنیا آمد. در مدارس مذهبی تحصیل کرد و در سال دوم دبیرستان با تأسیس مدرسه فرهنگ – نخستین دبیرستان غیرانتفاعی ادبیات و علوم انسانی – تغییر رشته داد و به آنجا رفت. در سال آخر دبیرستان در المپیاد ادبی آن سال مدال طلا گرفت. در 1374 برای ادامه تحصیل گروه فلسفه دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران را انتخاب کرد و دوره‌های کارشناسی و کارشناسی ارشد فلسفه را در آنجا گذاراند. موضوع پایان‌نامه تحصیلی او “صیرورت در فلسفه ملاصدرا و هگل” بود که در 1380 از آن دفاع کرد و در 1383 به صورت کتاب منتشر شد. هاشمی از ایام دبیرستان به نوشتن شعر، داستان و مقاله پرداخت و نخستین داستان‌هایش در سال‌های 1374 و 1375 در مجلات مختلف منتشر شد. از 1377 مقاله‌هایش در روزنامه‌ها و نشریات به چاپ رسید. از همین سال او وارد بنیاد دایره‌المعارف اسلامی (دانشنامه جهان اسلام) شد و به تألیف و ترجمه برای این موسسه پرداخت. از 1380 به عضویت هیأت علمی آنجا در آمد و از 1384 تا امروز مدیر گروه کلام بنیاد دایره‌المعارف اسلامی است. علایق پژوهشی هاشمی در حوزه‌های فلسفه، کلام، ادبیات و هنر است و عمدتا با نگرشی فلسفی به تحلیل تاریخ اندیشه‌ها و مقایسه رویکردهای سنتی و مدرن و نیز وضع تفکر در ایران معاصر می‌پردازد.

نخستین کتاب محمد منصور هاشمی که تحلیلی از آثار و افکار صادق هدایت بود و در آن بر “بوف کور” به مثابه نقطه عطفی میان سنت شعری و داستان‌نویسی جدید تأکید می‌شد در سال 1381 به چاپ رسید. در 1383 هاشمی در کنار “صیرورت در فلسفه ملاصدرا و هگل”، کتاب “هویت‌اندیشان و میراث فکری احمد فردید” را منتشر کرد که نخستین اثر پژوهشی در تحلیل اندیشه‌های سید احمد فردید و سنجش نسبت او با دیگر متفکران معاصر ایران (جلال آل‌احمد، احسان نراقی، رضا داوری اردکانی، داریوش آشوری، داریوش شایگان، سید جواد طباطبایی) بود. در 1385 هاشمی در امتداد طرح پژوهشی‌اش برای ترسیم اطلس اندیشه در ایران معاصر کتاب “دین‌اندیشان متجدد: روشنفکری دینی از شریعتی تا ملکیان” را منتشر کرد که دربردارنده توضیح و تحلیل آراء علی شریعتی، عبدالکریم سروش، محمد مجتهد شبستری و مصطفی ملکیان بود. نقد و نظرهای او در مورد اندیشه معاصر در ایران با مقالات متعدد دیگر (از جمله درباره مهدی بازرگان، مصطفی رحیمی، آرامش دوستدار، سیمین دانشور، مراد فرهادپور و نیز تحلیل موضوعات مختلف در حوزه اندیشه و هنر ایران در روزگار جدید) ادامه یافته است. بخشی از این مقالات در کنار دیگر مقاله‌ها و مصاحبه‌های او در کتاب “اندیشه‌هایی برای اکنون” (1394) گرد آمده است. همچنانکه بخشی از مقالات او در حوزه تاریخ اندیشه اسلامی در کتاب “خدا و بشر: چند مبحث کلامی در تاریخ اندیشه اسلامی” (1389) گردآوری و منتشر شده است.

محمدمنصور هاشمی برسازنده تعابیر “هویت‌اندیشان” و “دین‌اندیشان” برای تفکیک و طبقه‌بندی نظریه‌پردازان ایران در دوره معاصر است. او منتقد نگرش فردید و آل احمد و هویت‌اندیشی ایدئولوژیک از سویی و منتقد علی شریعتی و میراث روشنفکری دینی ایدئولوژیک از سوی دیگر بوده است. موضع‌گیری‌های او در این زمینه واکنش‌ها، نقدها و مخالفت‌های طرفداران آن نگرش‌ها را موجب شده و بحث‌های فراوانی را دامن زده است. در حوزه فلسفه او در آثارش مدافع رویکرد تاریخی و نیز پیشنهاددهنده روشی مبتنی بر تأکید بر تفاوت‌ها در حیطه فلسفه مقایسه‌ای بوده است. وی همچنین برسازنده تعبیر “ناهم‌تاریخی” است که در نوشته‌ها و گفته‌هایش تکرار شده و در عنوان کتاب فکری اخیری که در دست تألیف دارد نیز انعکاس یافته است: “ناهم‌تاریخی: طرح‌واره‌ای در پدیدراشناسی روح بازمانده”. دیگر اثر فلسفی او سلسله مقالاتی است درباره متفکران عصر جدید با عنوان “در روشنایی تردید” که هر از چندگاه در مجله بخارا منتشر می‌شود.

“قهقهه در خلأ” نخستین کتاب داستانی محمد منصور هاشمی رمانی کوتاه است که در سال 1386 منتشر و نامزد جایزه نویسندگان و منتقدان مطبوعات شد. “زنگ هفتم” مجموعه هفت داستان کوتاه به هم پیوسته هم دومین کتاب داستانی اوست که نقد و نظرهای موافق و مخالف مختلفی را برانگیخت. او که ادبیات و هنر را همچون فلسفه و علوم انسانی با جدیت دنبال می‌کند و به طور خاص به نوشتن رمان و آثار داستانی علاقه‌مند است هم اکنون در حال نگارش رمانی بلند به نام “یکی نبود” است. وی همچنین در حال ویرایش و نهایی کردن نمایشنامه‌ای است با نام “بگذارید سارتر حرفش را بزند”.

از میان نوشته‌های محمدمنصور هاشمی برخی به زبان‌های ترکی استانبولی، فرانسه و عربی ترجمه شده است.

منبع mansurhashemi

محمدمنصور هاشمی: پنج اقلیم حضور و نسبت ما با آن‌ها

کتاب‌شناسی

دین‌اندیشان متجدد: روشنفکری دینی از شریعتی تا ملکیان، محمدمنصور هاشمی، ناشر: کویر، ۱۳۸۵

هویت اندیشان و میراث فکری احمد فردید، محمدمنصور هاشمی، ناشر: کویر، ۱۳۸۳
صیرورت در فلسفه ملاصدرا و هگل، محمدمنصور هاشمی، کریم مجتهدی (مقدمه)، ناشر: کویر، ۱۳۸۳
درد فلسفه، درس فلسفه: جشن نامه استاد کریم مجتهدی، محمدمنصور هاشمی (به اهتمام)، محمد رئیس زاده (به اهتمام)، بابک عباسی (به اهتمام)، ناشر: کویر، ۱۳۸۴
خدا و بشر: چند مبحث کلامی در تاریخ اندیشه اسلامی، محمدمنصور هاشمی، ناشر: کویر، ۱۳۸۹
دربارهٔ دین، گروه مؤلفان و مترجمان، ناشر: هرمس، ۱۳۸۳
نقد و تحلیل و گزیده داستان‌های صادق هدایت، محمدمنصور هاشمی، ناشر: روزگار، ۱۳۸۱
فلسفه و فرهنگ (مجموعه‌ای از مقالات و سخنرانی‌ها)، کریم مجتهدی، محمدمنصور هاشمی (به اهتمام)، ناشر: کویر، ۱۳۸۹
آمیزش افق‌ها: منتخباتی از آثار داریوش شایگان، محمدمنصور هاشمی، ناشر: فرزان روز، ۱۳۸۹
قهقهه در خلأ، محمدمنصور هاشمی، ناشر: کویر، ۱۳۸۶
زنگ هفتم (هفت داستان کوتاه)، محمدمنصور هاشمی، ناشر: چشمه، ۱۳۹۴
اندیشه‌هایی برای اکنون، محمدمنصور هاشمی، ناشر: علم، ۱۳۹۴

محمدمنصور هاشمی: پنج اقلیم حضور و نسبت ما با آن‌ها

مطالب بیشتر