تأملی در رمانِ خواب زمستانی نوشتۀ گلی ترقی

 دُرتا سوآپا، نویسنده، مترجم و منتقد لهستانی و فارغ‌التحصیل رشته ایران‌شناسی از دانشگاه یاگلانی شهرکراکوف لهستان و دانشجوی دکتری تاریخ در دانشگاه تهران است که آثار نویسندگان معاصر ایرانی را از زبان فارسی ترجمه می‌کند و ترجمه آثار گلی ترقی به لهستانی را در کارنامه خود داشته، درباره ویژگی داستان‌های گلی ترقی و اینکه چه چیزی در نثر ترقی برای او بیش از همه چیز جالب توجه است، گفت:

بی‌تردید حس زندگی پررنگ، صمیمیت خاص در لحن، گنجینه وسیع کلمات، ترکیب طنز و زبان شاعرانه، خاطراتی که تهران قدیم را جلو چشم خواننده ترسیم می‌کند و مسایلی چون غربت، مهاجرت، برخورد سنت و مدرنیته و … از جمله ویژگی‌های قلم گلی ترقی هستند که می‌توانند توجه خواننده را به خود جلب کنند، اما در درجه اول همان حس زندگی و جست‌وجوی پاسخ سوال‌هایی مربوط به معنا و مکان زندگی انسان برای من اهمیت دارد.

داستان‌های دو مرحله اول کارنامه ترقی را ترجیح می‌دهم

سوآپا درباره آثار گلی ترقی و اینکه کدام‌ یک را بیشتر می‌پسندد، بیان کرد: به نظر من کارنامه گلی ترقی را می‌توان به سه مرحله تقسیم کرد: آثار انتشار یافته قبل از انقلاب مانند «من هم چه گوارا هستم» و «خواب زمستانی»، مرحله بعد از انقلاب و مهاجرت نویسنده به پاریس و انتشار آثاری مانند «خاطرات پراکنده»، «جایی دیگر» و «دو دنیا» و مرحله سوم شامل کتاب‌هایی مانند «فرصت دوباره»، «اتفاق» و «بازگشت» است که نویسنده یازده سال بعد از چاپ «دو دنیا» منتشر می‌کند.

فضای حاکم بر دو کتاب اول خانم ترقی سرشار از تنهایی و حس انزوا و تلخی است که می‌تواند خواننده را تکان دهد و به فکر بیاندازد -که نقش ادبیات متعالی هم همین است- سه کتاب بعدی پر از حس زندگی، صمیمیت و خاطرات تهران قدیمی‌اند و البته جست‌وجوی «جای خود»، به نوعی خانه، گمشدگی یا مکان مطلوب که طبق حرف‌های خود نویسنده که در یکی از مصاحبه‌هایش گفته، قرار نیست مکان زمینی باشد.

او ادامه داد:

گلی ترقی در همه آثار خود انگار در جست‌وجو ست و بین دو دنیای «معلق» – خود این واژه «معلق» در کتاب هایش زیاد تکرار می‌شود- است و به دنبال جایی است که بتوان آن را خانه نامید، در آن ماند و آرامش پیدا کرد. اما در مرحله سوم کارنامه نویسنده این حس‌ها و جست‌وجوها کم‌رنگ‌تر و تا حدی تکراری هستند؛ برای همین من داستان‌های دو مرحله اول کارنامه نویسنده را ترجیح می‌دهم.

استقبال خوب لهستانی‌ها از «خواب زمستانی» گلی ترقی

این نویسنده و منتقد لهستانی درباره استقبال از کتاب‌های گلی ترقی در لهستان گفت: انتشار ترجمه لهستانی «خواب زمستانی» با استقبال خیلی خوب خوانندگان فرهیخته لهستانی رو به‌رو شد. تعداد زیادی از خوانند‌گانی که هم منتقد هستند و هم وبلاگ‌نویس، نقد این کتاب را در سایت خود منتشر کردند که از محتوای آن می‌توان فهمید نه تنها از «خواب زمستانی» به عنوان یک نمونه ادبیات درجه یک جهان خوششان آمد، بلکه عده‌ای از خوانندگان فضای حاکم بر جامعه ایران دهه شصت که در این رمان ترسیم شده -جامعه‌ای معلق بین دو دنیا، سنت و مدرنیته و جامعه‌ای که فرا رسیدن دوره «فردیت محور» را حس می‌کند، ولی هنوز قادر نیست «تنهایی» و مسئولیت ملحق به آن قبول کند- را دوست دارند. مثلا برای یکی از منتقدان شخصیت «طلعت خانم»، یادآور نثر «بهومیل هرابال»  است، فضای پر ابهام رمان را به نثر «کوبو آبه» تشبیه می‌کند و فصل 9 را که در آن آقای هاشمی متوجه می‌شود، شیرین خانم برایش ارزش تمام دنیا را دارد، یکی از زیباترین توصیف‌های غیرمستقیم عاشقانه در ادبیات می‌داند.