قطعۀ دوم تائوت چینگ با تفسیر

قطعۀ دوم

در این دنیا، زیبایی تنها به این دلیل قابل درک است

که زشتی وجود دارد.

خوبی تنها به این دلیل قابل درک است

که بدی وجود دارد.

وجود و عدم، یکدیگر را کامل می‌کنند.

سختی از دل سادگی زاییده می‌شود.

بلندی را با کوتاهی می‌شناسیم.

قبل و بعد، به دنبال یکدیگرند.

فرزانه با دیدی باز در این دوگانگی می‌زیَد.

فرزانه بدون هرگونه تلاش عمل می‌کند

بدون مالکیت چیزی، آن را پرورش می‌دهد.

کار می‌کند، اما نه برای پاداش؛

رقابت می‌کند، اما نه برای نتیجه.

وقتی کارش به پایان می‌رسد،

آن را فراموش می‌کند.

به همین دلیل است که کارش جاوید و ماندنی است.

تائوت چینگ

ترجمه فرشید قهرمانی

نشر مثلث

در قسمت اول این قطعه اندیشۀ پذیرفتن ذاتِ به ظاهر متضاد جهان مطرح می‌شود. همان تفکری که مولانا آن را چنین بر زبان می‌آورد:

عاشقم بر قهر و بر لطفش به جِد

بوالعجب من عاشق این هر دو ضد

این فراز ما را دعوت می‌کند «کاملاً» حضور داشته باشیم نه «کامل» را بخواهیم. زیرا جهان متنی چندصدایی است و وحدتی است برآمده از دل اضداد. این فراز اندیشۀ «نظام احسن» را مطرح می‌کند. در میان فلاسفۀ غرب می‌توان «لایپ‌نیتس»را به عنوان نمایندۀ این تفکر معرفی کرد. حافظ نیز در بیتی بحث‌برانگیز، رندانه و دوپهلو همین معنی را آورده است:

پیر ما گفت خطا بر قلم صنع نرفت

آفرین بر نظر پاک خطاپوشش باد

هرچه هست، لازم و ضروری است. انسانِ عارف هرگز زندگی را به خاطر چهار فصلی بودنش سرزنش نمی‌کند. بند اول، کلیّت ذات جهان را مطرح می‌کند اما در بند دو این کلیت تبدیل به جزئی می‌شود و حکمتی عملی بیان می‌گردد.

«فرزانه بدون هرگونه تلاش عمل می‌کند»: این عبارت در ظاهر متناقض است. «بدون تلاش عمل کردن» یعنی اجازه ندهیم فکرهای دور و دراز و خیالبافی‌های واهی ما را از «عمل» دور کند. در عین حال احساس توکل و ایمان در این سطر موج می‌زند. او عمل می‌کند و تلاش نمی‌کند، بلکه تلاش را به دیگری وامی‌گذارد و آن همانا خداوند است:

تکیه بر تقوا و دانش در طریقت کافری‌ست

راهرو گر صد هنر دارد توکل بایدش

نیچه نیز در «حکمت شادان» همین معنی را آورده است:

«چگونه باید به این قله به سرعت دست یافت؟

 همیشه صعود کن و به آن فکر نکن.» (ص37)

پس از حالت اقدامِ بدون تلاش، تائو از فرزانه می‌خواهد عشق بی‌قید و شرط را در جهان بپرورد و بی‌تملک طلبی که نادیده گرفتنِ حس احترام در عشق است، حضوری دلسوزانه، صمیمی و خالص باشد. در دو عبارت بعد بر لزوم دوری از نتیجه‌محوری تأکید می‌شود. هر نتیجه صرفاً یک تجربه است و هیچ نتیجه‌ای شکست نیست. کار بدون چشم‌دوختن به پاداش بینشی است که اعتماد به شعور کائنات را نشان می‌دهد مانند عبادت بدون طمع رفتن به بهشت که از عرفان عاشقانه نشأت می‌گیرد. کار بدون در نظرگرفتن پاداش این بیت از مواعظ سعدی را به خاطر می‌آورد:

تو نیکویی کن و در دجله انداز

که ایزد در بیابانت دهد باز

در سطر آخر سخن از فراموشی کارهای شایسته ایست که انسان برای دیگران انجام می‌دهد. زیرا خود را خوب دیدن به عُجب و خودبینی می‌انجامد. باید به زیبایی جهان افزود و طلبکار آن نبود. زیرا هستی موهبتی‌ست و ما به صرف وجود از نعمتی ارزنده برخوردار شده‌ایم. هرچند این زیبایی حزن‌آلود است اما به شکرانۀ آن باید عاشقانه از زنده بودن خود به زندگان نثار کنیم بی در خاطر نگاهداشتن آنچه بخشیده‌ایم.

قطعۀ دوم تائوت چینگ با تفسیر

شاید دوست داشته باشید

1. قطعۀ شانزدهم تائوت چینگ همراه با تفسیر
2. مقدمۀ سهراب سپهری بر چاپ نخست آوار آفتاب
3. ما هیچ…. ما نگاه
4. آبی که برآسود زمینش بخورد زود
5. اتاق آبی نوشته سهراب سپهری