انیمیشن زیبای خانه‌ای از مکعب‌های کوچک

خانه ‏ای از مکعب‏ های کوچک، داستان شهری ست که دارد کم‏ کم زیر آب می‏رود. هر روز، آب، بالاتر آمده و مردمی که در این شهرند، لاجرم باید خانه ‏ای کوچک روی پشت بام خانه‏ ی قبلی‏شان بسازند تا از آسیبِ آب‏ گرفتگی، رهایی پیدا کنند.‏‏

پیرمردی که داستان حول شخصیت او شکل می‏گیرد، مردی تنها ست که عادت به کشیدن پیپ دارد. پیپ کهنه ‏ای که گویا یادگار هم‏سر مرحوم او ست. روزی از خواب برمی‏خیزد و می‏بیند که کف بالاترین اتاقک خانه‏ ی چندین طبقه ‏اش را نیز، مثل طبقات پایین ‏تر، آب گرفته! این به آن معنا ست که آب، باز هم بالا آمده و این طبقه را نیز مثل طبقات زیرین، باید تخلیه نموده و به چهاردیواری‏ی دیگری نقل مکان کند. پس اجبارا باید مصالح ساختمانی‏ تازه‏ ای را از قایق‏های عبوری تهیه کند، و اتاقک دیگری را روی سقف این اتاقکی که هست، بنا بگذارد تا از گزند آب، در امان بماند. اتاقک‏هایی که همه به وسیله‏ ی دریچه ‏ای در کف‏شان، به هم متصل‏اند و با باز شدن آن‏ها، طبقات یکی پس از دیگری تا پایین، به هم اتصال می‏یابند.‏

زمانی که چهار دیواریی طبقه‏ ی بالا تمام شد، برای اسباب کشی به طبقه‏ ی پایین‏تر می‏ آی‏اد. و درست زمانی که می‏خواهد اثاثی از خرت و پرت‏های منزل قدیمی را بردارد، پیپ یادگاری، از دست‏اش رها شده و درون همان دریچه ‏های ارتباطی بین طبقات، می‏افتد و در قعر آب‏‏ها، سقوط می‏کند.‏

اول تصمیم می‏گیرد که یک پیپ از قایق دست‏فروشی که در حال عبور است، بخرد. ولی پیپ‏های تازه، انگار به دل‏ش نمی‏نشینند. پس یک دست لباس غواصی تهیه کرده و خودش راهی‏ی قعر آب‏ها می‏شود تا از طبقات پایین‏تر خانه‏ اش که حالا زیر آب فرو رفته، پیپ یادگاری را پیدا کند!‏

پیپ، یکی دو طبقه پایین‏تر، روی دریچه افتاده است…‏

داستان از این جا فلش‏بک ـ[برگشت]ـ به خاطرات قدیم او می‏زند. و حال و هوای فلسفی‏ داستان از این جای قصه، رنگ و بوی دیگری می‏یابد.‏

خانه‏ ای از مکعب‏های کوچک، قصه‏ ی همه‏ ی انسان‏‏ها ست. انسان‏هایی که نرمه نرمه کاخ آرزوهاشان، زیر آب فرو می‏رود و زند‏گی، کم کم، همه‏ ی داشته‏ هایی را که با هزار امید، پی ‏ریزی کرده ‏اند، در خود فرو می‏بلعد. و هر روز که ما به خانه‏ ی آخر نزدیک‏تر می‏شویم، باید چیزهایی را در خانه‏ ی قبلی جا بگذاریم. همین طور این خانه‏ ها روی هم سوار می‏شوند تا سرانجام یک روز، آن آخرین چهاردیواری هم، زیر آب برود!‏

در داستان خانه ‏ای از مکعب‏ های کوچک، چند عنصر ـ[المان]ـ به عنوان نماد و سمبل به کار گرفته شده که تک به تک، آن‏ها را بررسی می‏کنیم:‏

پیپ:‏ پیپ، نشانی از سوختن و به نوعی یادگاری از گذشته‏ ی پیرمرد است. سوای ارتباط تنگاتنگ ملوانان با پیپ، در دنیای تصویر، این داستان، از پیپ، به عنوان تنها یادگار پیرمرد از گذشته‏ ی دور و درازش استفاده نموده. جالب است که این پیپ، جز در صحنه‏ ی اول، هیچ کجای قصه، دود ندارد. یعنی همیشه خاموش است و مرد، فقط به آن عادت کرده. در صحنه ‏ای از فیلم می‏بینیم که پیرمرد به محض بیدار شدن از خواب، دنبال پیپ‏ اش می‏گردد و وقتی آن را به دهان گذاشت، روزش را آغاز می‏کند.‏ افتادن پیپ در قعر آب، نشانی از بازگشت به گذشته و ارتباط یادگاری‏ها با خاطرات خوش پیشین است.‏

شراب:‏ نمی‏توان فرانسوی‏ها را بدون شراب تصور کرد. یکی از نمادهای سنتی و شاخص‏های فرهنگ فرانسوی، سِروْ کردن شراب در هنگام ناهار و شام است. شراب نیز نمادی از کهنگی، قدمت و کهن‏سالی ست. جالب این جا ست که پیرمرد داستان، عادت به گرداندن شراب در گیلاس‏ش دارد. به نوعی نشانی از آن است که این شخصیت، با چرخیدن در خاطرات کهنه‏ اش، لذت برده و از دیرباز هم چنین خصلتی را دارا ست. نگاه کنید به صحنه ‏ای از دوران جوانی‏ مرد، که با هم‏سرش سر یک میز نشسته ‏اند و مرد، شراب‏ش را در گیلاس خود، اول می‏چرخاند و بعد می‏نوشد.‏

پرنده:‏ پرندگان در این پویانمایی، استعارات متفاوتی دارند. در بخشی نماد از عشق و زند‏گی و در بخشی، نماد از گذر و مرگ‏اند. ولی ما دو دسته پرنده داریم. یکی کبوتران که نشان عشق و زندگی‏ا ند و دیگری مرغان دریایی که نشان مرگ و عبورند.‏ شاید بی‏راه نباشد اگر بگوی‏یم که کارگردان و فیلم‏نامه ‏نویس، ممکن است نگاهی هم به شخصیت ـ«جاناتان»ـ مرغ دریایی داشته باشند.

مرغی که از مرز زند‏گی عبور کرد به کرانه‏ ی مرگ رسید تا جاودانه شود.‏ در صحنه ‏ای که مرد و زن، دور درختی تنآور می‏چرخند، و طی آن گردش، از کودکی به جوانی می‏رسند، ما شاهد چرخش زمان و گذار عمر هستیم. تا آن جا که دوربین به سمت بالا تیلت شده و پرواز دسته جمعی‏ گروهی کبوتر سفید را می‏بینیم. این جا پرندگان، نشانی از عشق‏ند.‏ ولی در یک شات کوتاه، لوله‏ ی دودکش خانه‏ ای را می‏بینیم که کاملا زیر آب فرو رفته و فقط بخش کوچکی از دودکش، بیرون آب مانده. ـ[یعنی صاحب آن خانه، مرده است]ـ در این شات، پرنده ‏ای که روی لوله‏ ی دودکش نشسته، پرواز می‏کند تا وقتی دوربین دنبال‏ش می‏کند، از روی خانه‏ ی پیرمرد بگذرد. این نشانی از نزدیک بودن مرگ پیرمرد است. نمادی از این که چهاردیواری‏ی او نیز به زودی کاملا زیر آب خواهد رفت. آن پرنده را در شات بعدی می‏توانید از نمای داخلی‏ خانه‏ ی پیرمرد و از دریچه‏ ی پنجره ‏ی او ببینید. یعنی این سرنوشت محتوم همه است.‏

دریچه:‏ دریچه، پل ارتباط چهاردیواری‏ها به هم و نمادی از خاطرات پیوسته‏ ی زندگی ست که هر یک، گرچه زیر آب محو و ناپدید می‏شوند، ولی هیچ گاه ارتباط و تاثیرشان را با امروز ما، قطع نمی‏کنند. ما فقط این دریچه‏ ها را می‏بندیم و به خانه‏ی بالاتر می‏رویم. یعنی خاطرات‏‏مان را فراموش می‏کنیم و شرایط تازه‏ تری را ایجاد می ‏نمای‏یم.‏ کافی ست دریچه‏ های خاطرات را باز کنیم تا به گذشته برگردیم.‏ این نماد در صحنه‏ ای که مرد، دارد از خانواده ‏اش عکس یادگاری می‏گیرد، کاملا رمزگشایی می‏شود. دقت کنید!… مرد روی دریچه ایستاده و پایه‏ های دوربین عکاسی‏ اش هم روی دریچه است.‏

خانه:‏ خانه ‏ها ـ[مکعب‏ها/ چهاردیواری‏ها]ـ نمادی از زند‏گی و سرگذشت هر انسان ‏اند. اگر دقت کرده باشید، در این داستان، برخی خانه‏ های زیر آب، تنها یک طبقه دارند و همان طور کوچک و بدون پیش‏رفت، زیر آب فرو رفته‏ اند. برخی از خانه‏ ها اما وسعت یافته و بالاتر و بالاتر رفته ‏اند. خانه‏ ی مرد، نماد زیبایی دارد. اول او و هم‏سرش بنای یک خانه‏ ی کوچک را می‏گذارند و بعد با آمدن بچه، خانه، وسعت بیش‏تر و چهاردیواری‏ های بیش‏تری می‏ یابد. بنای خانه‏ ی مرد، درست از زمان مرگ هم‏سرش ـ[دو طبقه پایین‏تر]ـ دوباره رو به کوچک شدن دارد. تا آن جا که آخرین اتاقک، یک چهاردیواری‏ی تنگ و تاریک است که فقط برای حضور خودش کافی ست.‏‏

آب:‏ شاید نماد آب، و رمزگشایی از آن، کار بی‏هوده‏ای به نظر آی‏د. چرا که همه تقریبا از رمز آب، در فرهنگ‏های مختلف آگاه‏ایم. تنها نکته‏ای که می‏توان به این دانسته ‏ها افزود، همان مثل معروف ایرانی‏ها ست که ـ«نقشه‏ های کسی بر آب می‏شود»ـ و آن، همان نقش شویند‏گی و از بین بَرَندگی‏ آب معنا می‏دهد.‏

دودکش:‏ به قسمت‏های اول فیلم باز گردید! می‏بینید که سقف خانه‏ ی پیرمرد، هنوز دودکش ندارد. ولی وقتی مکعب ـ[چهاردیواری]ـ ی آخر را می‏سازد، هم سقف خانه را شیروانی طراحی کرده و هم دودکش می‏گذارد.‏ یعنی: ـ«این خانه‏ی آخر است و دیگر روی این مکعب، اتاقک دیگری ساخته نخواهد شد!».در نمایی که از باقی‏ی خانه‏ ها داریم نیز می‏بینیم هر اتاقکی که کاملا زیر آب رفته، سقفی شیروانی با دودکش دارد. یعنی همه‏ ی صاحب‏خانه ‏هایی که رفته‏ اند، اتاقک آخر را طوری طرح ریختند که نمی‏شده بالای آن، خانه‏ ی دیگری بنا گذاشت!‏

چتر:‏ چتر، پیپ، قاب‏های عکس، دریچه‏ ها، همه و همه نشان از یادگاری‏ها و خاطرات‏ اند. این فیلم اشاره ‏ای زیبا و احساسی به گذر خاطره ‏انگیز زند‏گی ست و نمادهای پیاپی از کسانی که در آخر عمر، تنها با خاطرات‏شان زنده ‏اند و از مرور آن‏ها، امید می‏گیرند.‏

فیلم علی‏رغم ظاهر غم ‏انگیزش، سراسر نشان از زندگی و امید دارد. پیرمردی که همه چیزش را از دست داده، یک روز صبح که می‏بیند آخرین اتاقک‏ش هم دارد زیر آب می‏رود، باز هم بنای تازه‏ ای را می‏ریزد و باز هم با یادگارهای‏ش خوش است.

‏خانه ‏ای از مکعب‏های کوچک، عکسی یادگاری و نقشی خاطر‏انگیز از گذشته‏ های دور و نزدیک ما ست. گذشته‏ هایی که همه شادمانگی و شور و عشق و زند‏گی را به یاد ما می‏ آورند.‏ جالب است که در این داستان، ما هرگز به خاطره ‏ی تلخی برخورد نمی‏کنیم. حتا بازگشت به دوره ‏ی بیماری‏ی زن که منجر به مرگ او شده، هم‏راه با چهره‏ های متبسم و خندان هر دو زن و شوهر است. ‏

مربع؛ مثلث:‏ مربع در نمادشناسی، نشانه‏ ی منطق و مثلث، نمادی از تکامل است.‏ اگر دقت کنیم می‏بینیم که خانه از مکعب‏ ها و چهارگوش‏ هایی ساخته می‏شود که در نهایت به سقفی مثلثی شکل ـ[شیروانی]ـ منتهی می‏شود. یعنی مرگ، به عنوان آخرین منزل، تکامل و کمال را در پی دارد.‏ دقت کنید به صحنه ‏ای که مردی از هم‏سایه‏ های پیرمرد، وقتی خانه‏ اش به مثلث ـ[شیروانی]ـ رسیده، سوار قایقی شده و اثاث‏ کشی می‏کند تا به دنیای دیگری رخت بربندد.‏ دو جا، مثلث را روی سقف خانه می‏بینیم. یعنی در دو نقطه، انسان به تکامل می‏رسد. یکی در زمانی که خانه‏ ی مشترک‏ش را با هم‏سرش پایه می‏گذارد و یکی در زمان مرگ. دقت کنیم به خانه‏ ی اولی که توسط مرد و زن درست شد. آن خانه هم سقفی شیروانی ـ[مثلثی]ـ داشت.‏

کودکی؛ بازگشت:‏ وقتی پیرمرد، لباس غواصی می‏خرد تا به طبقات پایین‏تر برود ـ[یعنی تصمیم می‏گیرد که به گذشته ‏اش رجوع کرده و یادگارهای ‏اش را مرور کند]ـ دریچه را می‏گشای‏د و دقیقا به حالت چمبره زده ـ[درست مثل حالت جنین یک نوزاد]ـ در می ‏آی‏اد و به داخل دریچه می‏پرد.‏ گرچه این شیوه‏ ی همه‏ ی غواصان برای ورود به قعر آب‏ها ست، ولی اشاره‏ ی کارگردان و تاکید او به استفاده از چنین روشی برای بازگشت به گذشته، نمادی زیبا از دوباره کودک شدن معنا می‏دهد.‏

پنجره:‏ دقت کنیم که اتاق‏های آخر پیرمرد، دارای یک دریچه است. در حالی که اتاق او در زمانی که زن‏ش زنده است، دارای دو پنجره و زمانی که به طبقات پایین‏تر و موقع حضور تنها فرزندشان می‏رسد، اتاق دارای سه پنجره است.‏ در نمای بعدی ـ[نمای عکاسی از خانواده]ـ تعداد پنجره ‏ها با احتساب اتاقی که به اتاق اصلی وصل شده ـ[یعنی خانواده‏ ی تازه‏ ای که دخترش به جمع سه نفره‏ شان اضافه کرده]ـ چندین دریچه را نشان می‏دهد. حضور پررنگ قاب‏ها بر دیوار که در تمام طبقات به چشم می‏خورد، خود گواه بر این است که این داستان، دفتر خاطرات و مرور زند‏گی به روایت یادگارها ست.

پیام اصلی داستان نیز همین است: ‏ «این خاطره ‏ها هستند که زندگی را می‏سازند.».

دوازده دقیقه مرور خاطراتی که یادگار مشترک همه‏ ی ماست، دوازده دقیقه‏ ی شیرین بود. دیدن این اثر زیبا، که بیانیه‏ ای در بزرگ‏داشت ـ«زندگی‏ مشترک»ـ نیز به شمار می‏رفت، تاثیر خوبی در ذهن من به جا گذاشت. امیدوارم شما هم از دیدن آن، لذت برده باشید.‏

(منبع: sparsenotes.blogfa)