درنگی در پرترۀ «دکتر گاشه» اثر ونسان ون‌گوگ

«ونسان ون گوگ» (۱۸۵۳-۱۹۹۰) هنرمند مشهور سبک امپرسیونیسم است که بسیاری از آثار او از جمله نقاشی‌های «شب پرستاره» و «سلف پرتره‌ی ون گوگ» شهرتی جهانی دارند.
«پرتره دکتر گاشه» نیز یکی از برجسته‌ترین و از آخرین آثار نقاشی او است که با رنگ روغن در ۱۸۹۰ در ابعاد متوسط کشیده شده است. ما در این مقاله به تحلیل این اثر هنری ارزشمند و زمینه‌های شکل‌گیری آن خواهیم پرداخت.

ونسان ون گوگ در ۳۰ مارس ۱۸۵۳ در خانواده‌ای از طبقه متوسط در شهر گروت-زوندرت در جنوب هلند متولد شد. پدرش، تئودوروس ون گوگ، خدمتگزار کلیسای اصلاح شده هلند و مادرش، آنا کورنلیا کاربنتوس، دختر یک صحاف در دادگاه هلند در شهر لاهه بود. ونگوگ کار هنری خود را با دلالی آثار هنری در گالری لاهه شروع کرد. بعد از آن چندین بار کار خود را عوض کرد تا اینکه در اکتبر ۱۸۸۰ و در سن بیست و هفت سالگی تصمیم گرفت زندگی خود را به عنوان یک هنرمند ادامه دهد. به همین علت وارد آکادمی هنرهای زیبا در بروکسل شد و به شهرتی جهانی در نقاشی‌های سبک امپرسیونیسم دست یافت.

«پل فردیناند گاشه» پزشک، نقاش آماتور، کلکسیونر آثار هنری و از اولین حامیان جنبش هنری آوانگارد در اواخر قرن نوزدهم بود. او با نقاشان زیادی از جمله سزان، داوبینی، گیومین و پیسارو دوستی نزدیک داشت و نقاشان بزرگ امپرسیونیست مانند رنوار، مانه و پیسارو از جمله بیماران او بودند.

دکتر پل گاشه (۱۸۲۸-۱۹۰۹)

ملاقات گاشه و ون گوگ
گاشه در پاریس مرکزی برای درمان بیماری‌های عصبی راه‌اندازی کرده بود و در ماه‌های پایانی زندگی ون گوگ از او مراقبت می‌کرد. ون گوگ در آخرین سال‌های زندگی خود از نظر ذهنی دچار مشکل شده بود و از حملات شدید افسردگی رنج می‌برد. به همین علت یکی از بیماران سابق دکتر گاشه به تئو (برادر، حامی هنری و فروشنده آثار ون گوگ) توصیه کرد برای معالجه به دکتر گاشه مراجعه کنند که با هنرمندان رابطه خوبی داشت. در مدت کوتاهی رابطه دوستی و اعتماد عمیقی بین دکتر گاشه و ونگوگ شکل گرفت و به دوستان نزدیک یکدیگر تبدیل شدند.

نسخه‌های پرتره دکتر گاشه
ون گوگ سه پرتره از گاشه کشید که اولین از آن‌ها به صورت حکاکی پرتره (مه ۱۸۹۰) است. درواقع، ونگوگ از طریق گاشه با حکاکی آشنا شد و این اثر، تنها اثر او به صورت چاپ فلزی (Etching) از یک پرتره است.

دو پرتره دیگر، نقاشی‌های پرتره با تکنیک رنگ و روغن هستند که هر دو در ژوئن ۱۸۹۰ کشیده شده‌اند. پرتره رنگ و روغن اول را می‌توانید در تصویر زیر ببینید:

پرتره رنگ و روغن دوم را ونگوگ برای کلکسیون دکتر گاشه کشیده که تقریباً کپی نقاشی اول است. ون گوگ در نامه‌ای به برادرش تئو نوشته است که دکتر گاشه بعد از دیدن پرتره اول از او خواسته دقیقاً نسخه‌ای به همان شکل برای او نیز بکشد.

توصیف پرتره دکتر گاشه

تابلویی که بین همه تابلوهای دکتر گاشه، شهرت بیشتری دارد تابلوی اول رنگ و روغن دکتر گاشه است. در این نقاشی، ونگوک دکتر گاشه را به شکل مردی مسن با کت آبی تیره و دکمه‌های سبز درخشان به تصویر کشیده است. این تابلو آخرین‌بار در سال ۱۹۹۰ طی یک حراجی به مبلغ ۸۲.۵ میلیون دلار به یک مجموعه‌دار خصوصی واگذار شد. در آن زمان، ارزش این تابلو بالاترین رکورد یک تابلوی نقاشی را از آن خود کرد که معادل ۱۷۱ میلیون دلار در سال ۲۰۲۲ می‌باشد. ما هم در ادامه به توصیف و تفسیر همین پرتره از دکتر گاشه می‌پردازیم.

مرد با حالتی شکست‌خورده سرش را روی دست راستش گذاشته و آرنج او روی میز قرمز رنگی در کنار دو کتاب زرد به نام های ژرمنی لاسرتو (۱۸۶۵) و مانت سالومون (۱۸۶۷) اثر برادران گنکور (ادموند و ژولز) قرار دارد. روی میز، شیشه‌ای از گل‌های رنگ‌ورو رفته به رنگ بنفش به‌نام دیژیتالیس قرار دارد که ساقه‌هایشان خمیده است. در پس زمینه مرد، آسمان فیروزه‌ای درخشانی، تپه‌های آبی کبالتی را روشن کرده و روی کت گاشه جاری می‌شود. پرترۀ دوم از روی همین پرتره کپی شده، اما با نسخه اول تفاوت‌هایی دارد.