سفر ویس و رامین از امریکا به ایران

این پژوهشگر و مترجم که ترجمه‌اش از کتاب کمرون کراس با عنوان «بوطیقای عشق رمانتیک در ویس و رامین و منظومه‌های عاشقانه» در نشر خوارزمی منتشر شده است درباره این کتاب گفت: معمولاً کتاب‌هایی را که در غرب در حوزه ادبیات فارسی منتشر می‌شوند، پیگیری می‌کنم. این کتاب را هم اتفاقی دیدم و چند عنصر توجهم را جلب کرد؛ اول اینکه کتابی درباره «ویس و رامین» است، دوم اینکه موضوع آن عشق است و سوم اینکه یک ایران‌شناس آمریکایی بر روی این کتاب کار کرده بود. همین باعث شد که سراغ کتاب بروم تا ببینم درباره چیست. زمانی که کتاب را خواندم، هر لحظه برایم جذاب‌تر می‌شد.

 او افزود: نسخه انگلیسی کتاب را برای دکتر محمدرضا شفیعی کدکنی فرستادم تا ایشان نظرش را درباره ترجمه کتاب بگوید. ایشان خیلی خوشش آمد و گفت اگر در عمرت همین یک‌ کار را انجام بدهی، کافی است. پس در این دام افتادم، و چه از این بهتر.

ظاهری درباره اهمیت منظومه «ویس و رامین» و نگاهی که کمرون کراس به این مجموعه دارد، توضیح داد: منظومه ویس و رامین از جنبه‌های بسیاری قابل توجه است مثلا اینکه این کتاب اولین منظومه عاشقانه فارسی است که در دسترس ما قرار دارد. کتاب «بوطیقای عشق رمانتیک در ویس و رامین و منظومه‌های عاشقانه» درباره اصول عشق در منظومه‌های عاشقانه است و برای اینکه که کراس بخواهد این اصول را شرح دهد «منظومه ویس و رامین» را مبنا قرار داده و در کل در حوزه ادبیات تطبیقی دسته‌بندی می‌شود. این کتاب تنها کار تحقیقی جدی در این زمینه است، جز دو سه مقاله انگشت‌شمار، به رغم اهمیتی که منظومۀ ویس و رامین دارد، چیزی درباره این منظومه نداریم. این منظومه به جهت غنا، ارزش ادبی، جایگاهش در ژانر رمانس و هم به جهت مفاهیم عمیق روان‌شناختی و انسانی که در آن مطرح می‌شود، اهمیت بسیاری دارد.

 

مؤلف «از ستیز تا ستایش» درباره چرایی اینکه کمتر به منظومه عاشقانه «ویس و رامین» پرداخته شده است، گفت: مسئله‌ای درباره «ویس و رامین» وجود دارد که در دیگر منظومه‌های عاشقانه وجود ندارد و آن این است که در ویس و رامین شاهد عشق مثلثی و خیانت و مسائلی هستیم که در عرف ایرانی کارهای ممنوعه تلقی می‌شوند. ولی خود داستان اگر ارزشش بیشتر از عاشقانه‌های دیگر زبان فارسی نباشد که به‌نظرم هست، کمتر نیست. کارهای معروف نظامی اخلاق‌مدار هستند؛ چیزی که در این منظومه فخرالدین اسعد گرگانی به هیج‌وجه نیست و گاه مسائلی مطرح می‌شود که حیرت می‌کنید. البته بسیاری از کارها بر خلاف میل شخصیت داستان است و ویس مبارزه می‌کند تا کار اخلاقی کند اما اتفاقات داستان اجازه نمی‌دهد که راه دلخواه خود را انتخاب کند. 

او درباره چالش‌های ترجمه این کتاب، گفت: ترجمه کتاب، دو سال وقت گرفت. کتاب نزدیک هزار ارجاع دارد که ارجاع‌ها هم چند خط هستند که همه تخصصی است. ترجمه این کتاب که متنی آکادمیک دارد، دشوار بود و چون ارجاعاتی به ادبیات فارسی داشت، در منابع ادبیات فارسی بازنگری می‌کردم که اشتباهی نباشد یا در جایی کمرون به کتاب انگلیسی ارجاع داده بود و گشتم تا ببینم کتاب به فارسی ترجمه شده است یا نه. بعد نسخه اصلی کتاب و جایش را در نسخه فارسی پیدا کردم و بعد در کتاب به نسخه فارسی ارجاع دادم که این موضوعات زمان‌بر بود. البته اصطلاحات تخصصی زیاد بود و همه این‌ها باعث شد تا ترجمه کار سخت شود.

 ظاهری درباره اینکه آیا با توجه به تخصصی بودن کتاب، مخاطبانش محدود خواهد بود، توضیح داد: فکر می‌کنم کتاب همه سلیقه‌ها را پاسخ می‌دهد. با خواندن کتاب به ماجرای «ویس و رامین» و فراز و فرود داستان پی می‌برید و نویسنده به زبانی جالب آن را توضیح داده است. همچنین رفتار و اعمال شخصیت‌ها را به لحاظ روان‌شناختی و تاریخی و فرهنگی و سیاسی بررسی کرده است. بحث جالبی هم درباره سیر عشق در ادبیات فارسی، عربی و غربی مطرح کرده که از کجا شروع شده و چه شده به این نقطه رسیده است. این‌ها مطالبی است که برای همه جالب است. البته در عین حال مطالبی در کتاب است که شاید درکش برای همه آسان نباشد. فصل دوم کتاب بحث جدی درباره ژانر دارد که ترجمه‌اش هم سخت بود. خوشبختانه در ایران استقبال خیلی خوبی از این کتاب صورت گرفته و باعث تعجبم بود که در حدود دو هفته، ۸۰۰ نسخه از این کتاب به فروش رفت.

منبع: isna