بریده‌ای از کتاب «شاهنامۀ فردوسی» نوشتۀ دکتر محمد دهقانی

کارکرد شراب از دیدگاه فردوسی بسیار گسترده‌تر از آن است که خیام در نظر دارد. خیام می را فقط ابزاری می‌داند که آدمی را موقتا از اندوه مرگ و اندیشهٔ تلخ نیستی می‌رهاند و او را در آرامشی خلسه‌آور و البته زودگذر فرو می‌برد، لیکن هیچ شادی عمیق و ماندگاری در او پدید نمی‌آورد. اما در جهان شاهنامه شادی اصالت دارد و اندوه پدیده‌ای عارضی و زودگذر است، درست مثل زنگاری که بر آینهٔ دل می‌نشیند. شراب اکسیری است که زنگ اندوه را از دل فرو می‌شوید و رنگ همیشگی شادی را به آن بازمی‌گرداند. قهرمان شاهنامه شراب را نه برای پناه بردن به دامن فراموشی و خاموشی بلکه برای روی آوردن به زندگی و شادی‌های آن می‌نوشد. میگساری در شعر خیام نقطهٔ مقابل زندگی مؤمنانه است، لیکن چنین تقابلی را در اندیشهٔ فردوسی اصلا نمی‌بینیم. ستایش فردوسی از شراب و شادخواری نشانهٔ تردید او در آموزه‌ها و معتقدات دینی‌اش نیست. او، برخلاف خیام، در وجود خدا و حقیقت عوالم روحانی و جهان پس از مرگ تردیدی ندارد. با این حال، شاید بنا بر رسم زمانه و فرهنگ آسان‌گیرانه‌ای که در آن پرورش یافته است، تعارضی هم میان شادخواری و دین‌داری نمی‌بیند.

مدیریت

فریادی شو تا باران وگرنه مُرداران... احمد شاملو