دریغ و حسرت فردوسی از استیلای عرب‌های مهاجم بر ایران

تبه گردد این رنج‌های دراز

نشیبی درازست پیش فراز

نه تخت و نه دیهیم بینی نه شهر

از اختر همه تازیان راست بهر

چو روز اندر آید به روز دراز

شودشان سر از خواسته بی‌نیاز

بپوشد از ایشان گروهی سیاه

ز دیبا نهند از بر سر کلاه

نه تخت و نه تاج و نه زرینه کفش

نه گوهر نه افسر نه بر سر درفش

برنجد یکی دیگری برخورد

به داد و به بخشش کسی ننگرد…

ز پیمان بگردند و از راستی

گرامی شود کژّی و کاستی

پیاده شود مردم جنگجوی

سوار آن که لاف آرد و گفت وگوی

کشاورز جنگی شود بی‌هنر

نژاد و هنر کمتر آید ببر

رباید همی این ازآن آن ازین

ز نفرین ندانند باز آفرین

نهان بتّر از آشکارا شود

دل شاهشان سنگ خارا شود

بداندیش گردد پدر بر پسر

پسر بر پدر هم چنین چاره‌گر

شود بندهٔ بی‌هنر شهریار

نژاد و بزرگی نیاید به کار

به گیتی کسی را نماند وفا

روان و زبان‌ها شود پر جفا

از ایران و از ترک و از تازیان

نژادی پدید آید اندر میان

نه دهقان نه ترک و نه تازی بود

سخن‌ها به کردار بازی بود

همه گنج‌ها زیر دامن نهند

بمیرند و کوشش به دشمن دهند

بود زاهد و دانشومند نام

بکوشند ازین تا که آید به دام

چنان فاش گردد غم و رنج و شور

که شادی به هنگام بهرام گور

نه جشن ونه رامش نه بخشش نه کام

همه چارهٔ ورزش و ساز دام

پدر با پسر کین سیم آورد

خورش کشک و پوشش گلیم آورد

زیان کسان از پی سود خویش

بجویند و دین اندر آرند پیش

نباشد بهار از زمستان پدید

نیارند هنگام رامش نبید

چو بسیار ازین داستان بگذرد

کسی سوی آزادگی ننگرد