افکار و آثار شاهرخ مسکوب

 صفحه بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار به مناسبت بیست‌وسوم فروردین‌ماه، سالروز درگذشت شاهرخ مسکوب، نوشتاری را از کتاب «نادره‌کاران: سوگنامه ناموران فرهنگی و ادبی» از ایرج افشار، زیر نظر بهرام، کوشیار و آرش افشار، به کوشش محمود نیکویه (انتشارات دکتر محمود افشار، ۱۴۰۰، ج ۲، ص ۱۴۱۶-۱۴۱۷) به اشتراک گذاشته که آن را در ادامه می‌خوانیم: «نخستین کتابش که مقدمه‌ای بر رستم و اسفندیار(۱۳۴۲) نام داشت زود آوازه گرفت و مایه ادبی درخشان او را شناساند.‌ او نشان داد در تحلیل مباحث اساطیری و حماسی قلمش گویا و تواناست. پس از آن سوگ سیاوش(۱۳۵۱) را نوشت و یکی از نمادهای ماندگار تفکر ایرانی را با جلوه‌ای نوین و با قلمی تحلیلی برای‌مان تازه کرد. در حالی که پیش از آن‌ها به سوفکل و آشیل دنیای پرطمطراق یونانی پرداخته بود.

از هنگامی که به فردوسی پرداخت و بر روحیه تاریخی مربوط به دایره دنیای زیبای ایرانی دست یافت آن را رها نکرد. فردوسی ملهم بزرگ او بود و غور در شاهنامه دلچسب برای او. باز در همین سال‌های اخیر چند گفتار جداگانه در قلمرو زمینه‌های مختلف شاهنامه‌ به رشته تحریر درآورد که می‌باید همه در یک مجموعه انتشار پیدا کند.

سومین کتاب ایرانی او ملیّت و زبان نام داشت و آن را نخست در دیار غربت به چاپ رساند. زیرا به‌خوبی دریافته بود که ماندگاری ایران در تاریخ بستگی ویژه‌ای به زبان فارسی داشته است و چون بار دوم که آن را به دست چاپ سپرد با نام گویاتر هویت ایرانی و زبان فارسی منتشر ساخت، بهتر نمایانده شد که بیش از پیش متوجه بر اهمیت فرهنگی و جهانی زبان فارسی برای یگانگی و یکپارچگی فرهنگی ایران شده است. اگرچه آن را در عنوان «هویت» پوشانیده است.

خلاصه تفکرات سیاسی تاریخی او را می‌توان چنین برآورد کرد که هم تاریخ حماسی ایران را مهم و مؤثر و آشنایی بدان را برای همگان ضروری می‌دانست و هم زبان فارسی و آثار بازمانده آن را عامل اساسی شناختن هویت قرار داده بود. در کتاب‌های دیگرش مانند چند گفتار در فرهنگ ایران و یادداشت‌های دلچسب و صمیمی او هم رگه‌های تابناکی از این تفکر دیده می‌شود.

آخرین کتاب او به نام مرتضی کیوان (۱۳۸۲) در تهران نشر شد. آن را به یاد مرتضی کیوان گرد آورد و خواست یادگاری بر جای بماند از روزگاری که به همراه مرتضی کیوان در راهی افتاده بود که خود را با خردورزی و به شوق آزاد بودن از آن وادی که سفری خواب‌آلود بود رها ساخت. یادش باید در یادها بماند.»

شاهرخ مسکوب، نویسنده، شاهنامه‌پژوه، مترجم و پژوهشگر ۲۰ دی‌ماه ۱۳۰۲ در بابل متولد شد. از آثار او می‌توان به «مقدمه‌ای بر رستم و اسفندیار»، «سوگ سیاوش: در مرگ و رستاخیز»، «در کوی دوست»، «گفت‌وگو در باغ»، «چند گفتار در فرهنگ ایران»، «تن پهلوان و روان خردمند»، «سفر در خواب» و … اشاره کرد. مسکوب در ۲۳ فروردین‌ماه ۱۳۸۴ در سن ۸۲سالگی در پاریس درگذشت. 

منبع: ایسنا

افکار و آثار شاهرخ مسکوب