با ما همراه باشید

مصاحبه‌های مؤثر

هژمونی ادبیات متعهد / گفت و گو با رضا خندان‌(مهابادی) درباره ی علی‌اشرف درویشیان

هژمونی ادبیات متعهد / گفت و گو با رضا خندان‌(مهابادی) درباره ی علی‌اشرف درویشیان

هژمونی ادبیات متعهد / گفت و گو با رضا خندان‌(مهابادی) درباره ی علی‌اشرف درویشیان

 

نام او با «آبشوران» گره خورده است؛ با زادگاهش؛ با معروف‌ ترین کتابش.  «علی‌ اشرف درویشیان» ‌زاده ی محله ی «آبشوران» کرمانشاه است. شهریور ۱۳۲۰ در خانواده ‌ای کارگری به دنیا آمد؛ تنیده در زحمتی مدام. بعدها معلمِ کودکان «گیلانغرب» شد و ۱۳۴۵ برای تحصیل به «تهران» رفت. کارشناسی ادبیات فارسی و بعد کارشناسی ‌ارشد روانشناسی تربیتی را طی کرد و نخستین کتابش «از این ولایت» ( ۱۳۵۷ ) با استقبال روبه ‌رو شد و پس از آن، «آبشوران» او را به شهرتی ماندگار رساند. از آن پس، کتاب‌ های بسیاری از او منتشر شد که همراه با شهرت، محرومیت از تدریس و تحمل رنج و حبس‌ های مکرر را برایش به ‌همراه داشت.

«درویشیان» برنده ی چند جایزه ی داخلی و بین ‌المللی در حوزه ی اهل قلم بوده است که به ‌دلیل تعهد وی به آزادی بیان و پرداختن به اقشارِ تهیدست و آسیب ‌پذیر جامعه به او اهدا شده است.

رضا خندان مهابادی

درباره ی آثار «علی‌اشرف درویشیان» با «رضا خندان (مهابادی)»- دوست و همکار وی- که آثارِ مشترکِ فراوانی ازجمله «فرهنگ افسانه‌های مردم ایران» را با هم منتشر کرده‌اند گفت‌وگوکرده‌ایم که با هم می خوانیم:

این گفت و گو پیش تر در روزنامه ی بهار چاپ شده است که از سوی تحریریه ی سایت حضور، انتخاب و تقدیم خوانندگان می شود.

علی اشرف درویشیان نویسنده ی مهم و صاحبِ سبک به ‌خصوص در سنتِ روستایی ‌نویسی ایران است که همراه با محمود دولت ‌آبادی و داستانِ کتاب عقیلِ دولت‌آبادی فضایی خاص در ادبیات چهار دهه پیش داستان ‌نویسی ایران ایجاد کرد. شما نگاه تان به سبکِ داستان ‌نویسی درویشیان چه گونه است؟

در سطحِ کلی، «درویشیان» نویسنده ‌ای رئالیست است؛ اما این هنوز چیزی درمورد کار او نمی‌گوید اگر از جهت ‌گیری ادبی او نگوییم. در دهه‌های چهل و پنجاه خورشیدی «ادبیات متعهد» جهت و گرایش ادبی مسلط، به ‌ویژه در عرصه ی ادبیات داستانی بود. سبک‌ هایی که این جهتِ ادبی از آن ‌ها استفاده می ‌کرد عمدتا رئالیسم و ناتورالیسم بود، زیرا یکی از پایه ‌های اصلی «ادبیات متعهد» در ایران، روشنگری و آگاهی‌ بخشی به مردم و جلبِ نظرِ آن ‌ها به مصائب اجتماعی بود. رئالیسم و ناتورالیسم دو سبکی بودند که این منظور را به ‌خوبی برآورده می ‌کردند. این که چرا «ادبیات متعهد» در ایران، به ‌ویژه در آن دو دهه، مقبول افتاد دلایلی دارد که این جا محل بررسی آن‌ ها نیست. به ویژگی سبکی درویشیان باید فیلترِ حسی را نیز افزود تا کلیتی از «سبک نگارش» او داشته باشیم؛ بنابراین درویشیان نویسنده‌ای (عمدتا) رئالیست با جهتِ «ادبیات متعهد» و منظری حسی- عاطفی است. به ‌نظرم بنای داستان ‌نویسی درویشیان براین سه وجه استوار است. موضوعات داستان ‌های او نیز از این وجوه نشات می ‌گیرد و به نیازهای همان ‌ها نیز پاسخ می ‌دهد. مصائبِ اقشارِ فرودست جامعه بیش ترین موضوعِ داستان‌ های درویشیان را تشکیل می ‌دهند که زیرساختی سیاسی و تظاهری عاطفی دارند؛ البته در آغازِ دهه ی هفتاد خورشیدی در مجموعه داستانی با نام «درشتی»، درویشیان سبکِ ادبیِ مدرنیستی را نیز تجربه کرد اما جهت و منظرِ خود را تغییر نداد.

نویسندگان مهمی چون درویشیان می‌ توانند نکاتِ مثبت و منفی بسیاری را در آثارشان بیان کنند. شما این نکات را در سنتِ داستان ‌نویسی درویشیان چه گونه می ‌بینید؟

این سوالی نیست که بشود در این جا و این فرصت پاسخش را داد. درویشیان هزاران صفحه داستان و مطالب دیگر نوشته است؛ صدها شخصیتِ داستانی آفریده و موضوعاتِ متعددی را دستمایه قرار داده است که بررسی آن ‌ها در این مجال نمی ‌گنجد. اگر بخواهم در سطحی بسیار کلی، به ضعفی اشاره کنم؛ این، به شخصِ درویشیان مربوط نمی‌ شود بل که ضعفِ نسخه ی ایرانی‌شده ی «ادبیات متعهد» است؛ ادبیاتی که به خودِ ادبیات، چندان بهایی نمی ‌داد. نقطه ی قوتِ کارِ درویشیان، منظرِ اوست. دراین منظر است که او به ‌معنای ادبی کلمه، صحنه‌ های عاطفیِ پرقوتی آفریده است؛ البته منهای بعضی صحنه‌ها یا دیالوگ‌ها که نویسنده، عنانِ اختیار از کف داده و به سانتی ‌مانتالیسم چرخیده است.«منظر» ی که به آن اشاره کردم برآمده از حسِ هنری (ادبی) درویشیان است. این جانمایه ی کار هر نویسنده و هنرمندی است و بسته به توان و وسعتش، اثرگذار.

5 دیدگاه

1 دیدگاه

یک پاسخ بگذارید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

برترین‌ها