مریم میرزاخانی تنها یک هیاهو و بزرگ‌نمایی زودگذر نبود

۲۲ اردیبهشت روز تولد مریم میرزاخانی است؛ روزی که از سوی اتحادیه بین‌المللی انجمن‌های ریاضی جهان به عنوان روز زنان در ریاضیات نامگذاری شده است. مریم میرزاخانی اولین زن برنده جایزه فیلدز بود که در سال ۱۳۹۶ و در سن ۴۰ سالگی درگذشت.

هنوز هم برخی معتقدند تحصیل در رشته ریاضی برای یک دختر مناسب نیست و برای توجیه عقیده‌ خود، دست به دامان تفاوت‌های زیستی میان زنان و مردان می‌شوند. آن‌ها برای ادعای خود عموما به آمار و ارقام جوایز علمی جهانی مراجعه می‌کنند. جوایزی که عمر آن‌ها به ۲۰۰ سال هم نمی‌رسد؛ در حالی که زنان بسیاری در طول تاریخ با این کلیشه جنگیده‌اند و عملکردشان خط بطلانی بر گزاره‌های نفی توانایی زنان در ریاضیات است.

حضور زنان در عرصه ریاضیات قدمتی طولانی دارد. از هیپاتیا، ریاضیدان زن یونانی که حدود ۱۵۰۰ سال پیش زندگی می‌کرده است تا ایدا لاولیس ریاضیدان و برنامه‌ساز قرن ۱۹ انگلستان. زنان ایرانی هم از قرن‌ها پیش دستی در دنیای ریاضیات داشته‌اند. از منجمه نیشابوری، ریاضیدان قرن هفتم هجری قمری تا فریده فیروزبخت که با مبحث حدس فیروزبخت در نظریه اعداد معروف شده بود. اما شاید نام هیچ ریاضیدان زن ایرانی‌ای در جهان به اندازه “مریم میرزاخانی” مطرح نشده است.

مریم میرزاخانی، در سال ۱۳۵۶ در ایران به دنیا آمد و در دو سال متوالی مدال طلای المپیاد جهانی ریاضی را به دست آورد. او مدرک لیسانس خود را در رشته ریاضی از دانشگاه صنعتی شریف گرفت و به طور مستقیم در مقطع دکتری از دانشگاه هاروارد پذیرفته شد. او در سال ۲۰۱۴ برنده مدال فیلدز شد تا اولین زنی باشد که این مدال را به دست می‌آورد.

در پایگاه کالچرس درباره ماجرای علاقه‌مند شدن میرزاخانی به ریاضیات نوشته شده است: معلمان و دوستان زیادی در قرارگیری وی در مسیر ریاضیات نقش داشته‌اند. یک سال در امتحان ریاضیات دبیرستان به طرز عجیبی نمره پایینی گرفت، زیرا معلمش به مهارت‌های او در ریاضیات اعتقاد نداشت. مریم به شدت دلسرد شد و این موضوع باعث شد تا به تحقیق بپردازد تا ببیند آیا واقعا ریاضیات جوابگوی اشتیاق و تلاش وی خواهد بود یا خیر. خوشبختانه معلم ریاضی بعدی مریم موجب دلگرمی وی شد. مریم در همان مدرسه با رؤیا بهشتی آشنا شد و این آشنایی موجب افزایش علاقه آنان به ریاضیات شد. مرحوم مریم میرزاخانی و بهشتی هر دو از ریاضیدانان برجسته دنیا هستند.

دکتر زهرا گویا، استاد ریاضی دانشگاه شهید بهشتی درباره مریم میرزاخانی می‌گوید: مریم میرزاخانی تنها یک هیاهو و بزرگ‌نمایی زودگذر نبود، نسل آینده باید بداند که زمین ایران حاصل‌خیز است، چرا که فرهنگ غنی آن برای جویندگی علم، هیچ مرزی از جمله مرز جنسیتی را به رسمیت نمی‌شناسد، مگر رعایت اخلاق علمی.

شاید هوش و ذکاوت سرشار میرزاخانی در ریاضیات نبود که او را این چنین پرآوازه کرد. ویژگی‌های شخصیتی مریم میرزاخانی هم او را از بقیه متمایز می‌کرد. همکاران مریم میرزاخانی درباره وی می‌گویند: «میرزاخانی در مواجهه با مشکلات بلندپرواز، متعهد و نترس بود و همیشه برای حل مسایل ریاضی به جای انتخاب سهل‌الوصول‌ترین راه، وارد چالش با آنان می‌شد.»

این ریاضیدان برجسته ایرانی فقط به ریاضیات علاقه‌مند نبود. مریم میرزاخانی در یکی از معدود مصاحبه‌های خود گفته است در کودکی قصد ریاضیدان شدن نداشته و به عنوان یک کودک علاقه وافری به خواندن کتاب و نوشتن داستان داشته و تصور می‌کرده روزی نویسنده خواهد شد؛ اما پس از مواجهه با مسائلی دلسردکننده در زمینه ادبیات در مقطع راهنمایی، سرانجام اشتیاق به ریاضیات را در خود کشف کرد و خود را به بهترین شکل در این زمینه اثبات کرد.

دکتر امیر جعفری، استاد ریاضی دانشگاه صنعتی شریف در همین باره می‌گوید: «علاقه مریم از کودکی به ادبیات باعث شد ریاضی را با توجه به مولفه‌های ادبیات و داستان توسعه دهد. غیر از هوش سرشار و پشتکار مثال زدنی قدرت تخیل مریم موجب موفقیت او شد، تخیل در پیشرفت علم بسیار موثر است. زیرا دانش محدود و تخیل بدون محدودیت است».

یاد مریم میرزاخانی زنده است

آکادمی ملی علوم آمریکا به پاس تلاش‌ها و دستاوردهای مریم میرزاخانی جایزه‌ای را به نام وی مزین کرده است که هر ساله به کمک‌ها و پیشرفت‌های استثنایی در علم ریاضی تعلق می‌گیرد. نهاد زنان سازمان ملل متحد نیز نام میرزاخانی را در شمار هفت زنی که دنیا را تغییر دادند، قرار داد. این نهاد معتقد است فعالیت شگفت‌انگیز میرزاخانی در علم، راه را برای بسیاری از ریاضیدانان زن جهان هموار کرد.

در ایران نیز، خانواده‌ مریم میرزاخانی در مراسم بزرگداشتی که برای وی در دانشگاه صنعتی شریف برگزار شده بود، خبر از تاسیس بنیاد نیکوکاری به نام وی دادند.

به گفته دکتر علینقی مشایخی، عضو هیئت ‌علمی دانشگاه صنعتی شریف بنیاد نیکوکاری مریم میرزاخانی با هدف شناسایی استعدادها و حمایت‌های مادی و معنوی از آنها تاسیس می‌شود و همچنین بستر رشد و تحول را برای نخبگان فراهم می‌کند.

اخیرا مستندی با عنوان “Secrets of the Surface” درباره زندگی و کارهای مریم میرزاخانی به کارگردانی George Csicsery ساخته شده است. بنا بر اعلام انجمن ریاضی در این مستند با دکتر سیاوش شهشهانی، دکتر امیدعلی کرمزاده، دکتر علی رجالی، دکتر یحیی تابش، دکتر وفا، دکتر عبادالله محمودیان، دکتر رؤیا بهشتی، “کورتیس مک مول” استاد راهنمای میرزاخانی، “یان واندراک” همسر مریم میرزاخانی، “الکس اسکین” و دکتر محمدی از همکاران مریم در حل مسأله چوپ جادویی، دکتر امید نقشینه ارجمند، بسیاری از هم دانشگاهی‌های مریم در دانشگاه شریف، معلمان و دوستان مریم در دبیرستان فرزانگان تهران و شمار زیادی از ریاضیدانان معروف دنیا گفت‌وگو شده است.

میرزاخانی در سال ۱۳۹۶ در حالی که چهل ساله بود، بر اثر ابتلا به سرطان درگذشت، اما پایان زندگی وی، قطعا پایان راهی که در علم بنیان نهاد و الهام‌بخشی او نخواهد بود.

منبع ایسنا

مریم میرزاخانی تنها یک هیاهو و بزرگ‌نمایی زودگذر نبود

مطالب بیشتر