نگاهی به کتاب روان اسطوه‌شناسی: فرهنگ روان‌رنجوری‌های اسطوره نوشته دکتر نسرین شکیبی ممتاز

رویکردروان­شناسی اسطوره یکی از رویکردهای نقد ادبی نوین است که بیشتر براساس آرای زیگموند فروید و کارل گوستاو یونگ و شاگردان و پیروان ایشان شکل می‌گیرد و در حوزه­ داستا‌ن­های اسطور‌ه‌­ای، افسانه­‌های پریان و روایت­های عامیانه قابلیت و استعداد تحلیل­های قابلِ­ توجهی از خود نشان داده ­است.

بن­مایه­‌ها و زیرساخت‌­های اسطوره‌­ای به‌­ویژه مقوله‌­های قهرمان و اعمال قهرمانی و بررسی آن­ها با دانش روان­شناسی نوین پایه و اساس این رویکرد را تشکیل می­دهند. مضمون مشترک در این قبیل داستان­ها پرسش از مفهوم اسطوره، جایگاه آن در روند شکل­گیری داستان­ها و قصه­‌ها و رابطه‌­اش با انسان و حیات درونی و روانی اوست. ازاین­رو باتوجه­ به اهمیت و محوریت اسطوره در برخی داستان­ها می­توان به این نتیجه دست یافت که تحلیل روانکاوانه اسطوره‌­ها بسیاری از زوایای پنهان روح بشر را که درک آن­ها جز از طریق کنکاش­های روانکاوانه میسر نیست، آشکار می‌­سازد. بدین ­ترتیب روان­شناسی با ابزارها و راهکارهای خاص خود، چهره­ نوینی از اسطوره‌­ها، شخصیت­ها و موقعیت­های اسطوره­ای را بازمی ­نماید و به خواننده­ خود نشان می­دهد.

مقدمه
بررسى اسطوره‌ها و توجه به نقش و کارکرد آنها در تبیین ساختارهاى مختلف جوامع بدوى و مدرن مستلزم توجه به اهمیتى است که در نقد آثار ادبى ایفا
می‌کنند. درواقع دامنه و شمول تفسیر اسطور ه‌اى به نوعى دامنگیر تمامى پدیده‌هاى طبیعى و بشرى بوده و این نوع تبیین بر همۀ گستره‌هاى فکرى

انسان سایه افکنده‌ است. بررسى و تجزیه و تحلیل اسطوره گذشته از شناخت جهان منوط به بررسى مؤلفه‌ها و پیوند عناصر بیرونى با جهان ناشناختۀ درون انسان و روان اوست.
ادبیات ملل به‌مثابۀ بخشى جدای ناپذیر از اسطوره‌ها و وابسته به آنها است؛ لذا تحلیل متون ادبى به‌ واسطۀ اشتقاق ادبیات از اسطوره، نیازمند به کارگیرى آن بخش از، نظریه‌هاى روانشناختى است که در آراى زیگموند فروید، کارل گوستاو یونگ، اتو رانک 3 جوزف کمپبل 4، مرى لوئیز فون فرانتس 5 و… دیده می‌شود. به عبارت دیگر، اسطوره‌ها بخش مهمى از روایتها، داستانها و قصه‌ها را شامل می‌شوند و نقشى بنیادین در تولید انواع ادبى دارند. به این سبب میتوان گفت بسیارى از ژانرهاى روایى از اسطوره به‌ ویژه اسطورۀ زندگى قهرمان اشتقاق می‌یابند.
نورتروپ فراى 6، نقاد مشهور کانادایى در کتاب تحلیل نقد7 چنین اظهار می‌دارد که نه تنها یک ژانر از ادبیات بلکه تمامى ژانرهاى ادبى از اسطوره به ویژه از اسطورۀ زندگى یک قهرمان اشتقاق یافته‌اند. وى میان چرخۀ حیات قهرمان و چرخه‌هاى متنوع دیگرى نظیر چرخۀ سالانۀ فصول، چرخۀ روزانۀ خورشید و چرخۀ شبانۀ خوابیدن و بیدار شدن پیوند برقرار می‌کند. درحقیقت پیوند میان چرخۀ زندگى قهرمان با چرخۀ فصول میراث فریزر 8 است.