نقدی بر شرح جامع مثنوی معنوی
ژرفای اندیشۀ مولانا از یکسو و ابهام ذاتی عرفان از سوی دیگر، مثنوی معنوی را محتاج شرح و توضیح ساخته است. از این رو طی قرون متمادی اندیشمندان متعددی به شرح مثنوی پرداخته اند.
در این بین «شرح جامع مثنوی معنوی» به واسطۀ برخورداری از ویژگی هایی چون: شرح یک به یک ابیات و ایجاز در عین جامعیت نسبی، مورد توجه بزرگان ادب فارسی و مجامع دانشگاهی قرار گرفته است.
با احترام به ساحت استاد کریم زمانی، مؤلف اثر، و اذعان به ارزشه‌ای فراوان شرح گران سنگ ایشان، این مقاله به بعضی از سهوها و لغزش‌های اندک‌شماری که – به نظر نگارنده – در مجلد ششم این اثر واقع شده است اشاره می کند.
کلید واژه‌ها : مثنوی معنوی، شرح مثنوی، کریم زمانی، نقد و بررسی
فرضیه
شرح تعداد اندکی از ابیات مثنوی که در «شرح جامع مثنوی معنوی» آمده است اشتباه می‌نماید. در این موارد نگارندۀ این مقاله پس از ذکر استدلال‌های منطقی _برای مزید اطمینان_ به بعضی از شروح دیگر مراجعه نموده و نظر دیگر شارحین را ذکر کرده است. در نهایت مخاطب آگاه این سطور در این باب داوری خواهد نمود.
اثبات فرضیه
هر کسی را خدمتی داده قضا در خور آِن، گوهرش در ابتلا
«قضای الهی هر کس را مأمور خدمتی که لایق آن است کرده؛ یعنی طبق مشیت الهی هر کسی برای وظیفه و کاری آفریده شده
است و به گاه امتحان و ابتلا جوهر هر شخص آشکار می شود» (23 : زمانی، 1389 ،ج. 6 )
شرح مذکور ترکیب «در خور آن» را مکمل مصراع اول می داند؛ بنابراین ترکیب « خدمتی در خور آن »را خدمتی که لایق آن است معنی کرده است. به این ترتیب بخش پایانی بیت، یعنی گوهرش در ابتلا، بلاتکلیف مانده و بدون وجود هرگونه قرینه ای چنین معنی شده است: به گاه امتحان و ابتلا گوهر هر شخص مشخص می‌شود.
مطالب بیشتر
چگونه از «دادگاه بیست‌وچهار ساعتی ذهن» و «محکومیت‌های مداوم» رها بشویم؟
من فکر می‌کنم هرگز نبوده قلب من این‌گونه گرم و سرخ...
نگاهی به کتاب «خطابه‌های برندگان جایزۀ نوبل ادبیات» ترجمۀ رضا رضایی آیدا گلنسایی: بزرگ‌ترین شاعران…
شبیه به مجتبی مینوی! مرتضی هاشمی‌پور محمد دهقانی، نویسنده و منتقد ادبی را از پویندگان…
نگاهی به آثار نقاش بلژیکی: «جیمز انسور» «جیمز سیدنی ادوارد» که با نام «جیمز انسور»…
جمله‌هایی به یادماندنی از نغمه ثمینی «لباس جایی است که فرهنگ‌ها برای حضور فیزیکی بدن‌ها…