زندگی و آثار ال گِرکو

زندگی و آثار ال گِرکو

اِل گِرکو (اسپانیایی: El Greco، به معنی «یونانی»، به یونانی: Δομήνικος Θεοτοκόπουλος) نقاش، مجسمه‌ساز و معمار دوران رنسانس اسپانیا است. او در هفتم آوریل سال ۱۵۴۱ در شهر کرت زاده شد. کرت در آن زمان بخشی از جمهوری ونیز بود که مرکز هنر پسا-بیزانسی محسوب می‌شد. او قبل از مهاجرت به ونیز (چنان‌که در آن زمان دیگر هنرمندان یونانی نیز چنین می‌کردند) در نقاشی آموزش کامل دید و به استادی رسید. در سال ۱۵۷۰ به رم نقل مکان کرد، در آنجا کارگاهی گشود و به کار پرداخت. در طول مدت اقامتش در ایتالیا سبک خود را با استفاده از عناصر منریسم و رنسانس ونیزی تکمیل کرد.

در سال ۱۵۷۷ به شهر تولدو واقع در اسپانیا رفت و تا به هنگام مرگ در آنجا به زندگی و کار پرداخت. ال گرکو در تولدو سفارش‌های بسیاری دریافت کرد و بهترین کارهایش را در آنجا به ثمر رسانید. در روند تحول هنر گرکو سه مرحله متمایز وجود دارد. آثار مرحله نخست (۰۱۵۸۰–۱۵۷۰۹) تأثیر هنر استادان ونیزی به خصوص تیسین را بازمی‌تابند. محو شدن طراحی خطی، عدم محدودیت رنگ‌ها، و تسلط کیفیت‌های صرفاً تصویری را می‌توان از مشخصات عمده این آثار دانست.

هم چنین در کاربرد اغراق‌آمیز نور و سایه، و روش چهره‌نگاری اش، تأثیر تینتورتو، ورونزه، و تا حدی کرجیو را می‌توان تشخیص داد. پرده تثلیث مقدس مربوط به این دوره‌است.

گرکو در مرحله دوم (۱۶۰۴–۱۵۸۰) ریتم و حرکت را با جنبه‌هایی از هنر بیزانسی در هم می‌آمیزد. پرده شهادت مریس قدیس، که به سفارش فیلیپ دوم ساخته شد، ولی مورد قبول قرار نگرفت، و همچنین پرده تدفین کنت ارگاز، به این دوره تعلق دارند.

پرده اخیر برخوردار از مضمونی افسانه‌ای، و پر از چهره‌ها، پیکرها و عناصر متباین است. با این حال در آن دو عالم زمینی و آسمانی، سنگینی و وقار بخش پایین تصویر و والایی و تابندگی روح القدس در بخش بالا به خوب وحدت یافته‌اند. نگاه بیننده از مراسم تدفین به آسمان کشانیده می‌شود و در آنجا یحیی تعمیددهنده شفاعت روح کنت پارسا را از مسیح می‌طلبد. این گونه تجلیل روحانی عمده‌ترین خصلت کار گرکو است. نمونه دیگر چنین رویکردی را در پرده پایین آوردن جسد مسیح از صلیب می‌توان ملاحظه کرد.

در سال‌های بعد گرکو بیش از پیش به تجسم زیبایی باطنی همت گماشت، و در واپسین مرحله تحول کارش، بیان معنوی کاملی را به دست آورد. گویایی و سادگی شکل و رنگ در نقاشی‌هایش بارزتر شدند. شدت بیان ناشی از کژنمایی و کشیدگی پیکرها، و نیز بهره‌گیری از نور و رنگ غیر متداول (فام‌های آبی و زرد لیمویی)، رفعت و تشعشع روح قدسی را به تماشاگر القا می‌کنند. یکی از جسورانه‌ترین نقاشی‌های او منظره‌ای از تولدو است که در آن رؤیای چیرگی طبیعت بر انسان به طرزی تکان دهنده مجسم شده.

عدول از قواعد سنتی، رنگسایه‌های سرد، نورهای قوی، قلمزنی چالاک، اعوجاج فضا و پیچ و تاب پیکرهای اثیری، شیوه گرایی (منریسم) تکامل یافته ال گرکو را می‌نمایانند. جنبش منریسم ایتالیایی را ناشی از رویدادهایی چون غارت رم، و جریان ضد اصلاح دینی می‌دانند. زمینه منریسم گرکو را در جنگ‌های اسپانیا با هلند، فاجعه قتل‌عام یهودیان، ویرانی تولدو، و اشاعه زهد و عرفان ایگناتیوس قدیس-بنیانگذار فرقه یسوعی-می توان یافت.

سبک دراماتیک و اکسپرسیونیستی ال گرکو، مورد تأیید معاصرینش واقع نشد؛ اما بالاخره در قرن ۲۰ مورد تحسین و ستایش قرار گرفت. ال گرکو منادی سبک‌های اکسپرسیونیسم و کوبیسم محسوب می‌شود و شخصیت او منبع الهامی برای نویسندگان و شاعرانی چون راینر ماریا ریلکه و نیکوس کازانتزاکیس بود. از نظر نقادان هنر، ال گرکو نقاشی چنان منحصربه‌فرد است که در هیچ مکتب خاصی طبقه‌بندی نمی‌شود.

(منبع: ویکی‌پدیا)

برخی از آثار او